Του Ιερέως Παναγιώτου Σ. Χαλκιά
Η Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση της 25ης Μαρτίου 1821, δεν ήταν ούτε ταξική, ούτε κοινωνική, ούτε πολιτική. Ήταν μια επανάσταση μεγαλιώδες και επιβλητική, καθαρά εθνική και πατριωτική, «απ’ τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά». Ήταν μια μοναδική πανεθνική εξέγερση προς αποτίναξη του τυραννικού ζυγού και ανάκτηση της εθνικής ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Ήταν μια επανάσταση του Γένους, της ελληνικής ψυχής και της φυλής ολοκλήρου. Ήταν μια εθνεγερσία γεμάτη θρύλου και θρήνους, με δόξα και φλόγα, ηρωισμούς και ολοκαυτώματα.
Η μεγάλη επανάσταση του 1821 δεν ήταν κοινωνική, γιατί δεν υπήρχαν τάξεις. Ούτε πολιτική, γιατί δεν υπήρχαν ούτε κόμματα, ούτε κυβέρνηση.
Υπήρχε μόνο πατρίδα και έθνος, ελληνισμός και χριστιανισμός, θρησκεία και εκκλησία, πίστη και ελευθερία. Αυτά ήσαν τα όνειρα και τα ιδανικά, οι στόχοι και οι πόθοι της επανάστασης.
Άδικα επιχειρούν ορισμένοι νεοφώτιστοι να βρουν στον αγώνα εκείνων κομματικά ερείσματα και πολιτικά συνθήματα, για να εδραιώσουν εθνικά και πολιτικά τις επιδιώξεις τους. Ανεξαρτήτως των λεπτομερειών και των φυσικών ανθρωπίνων αδυναμιών, ο αγώνας εκείνος υπήρξε καθαρά ελληνικός και, παρ΄όλες τις προσωρινές περιπέτειες και μεταπτώσεις τον διατήρησε, από την αρχή μέχρι το τέλος, τον προσανατολισμό του, την ταυτότητά του και την ελληνικότητά του.
Ήταν και παρέμεινε έργο όλων των Ελλήνων, χωρίς καμίαν παρεκτροπή και παρέκκλιση. Ήταν η επανάσταση εκείνη έργο εθνικά και ψυχολογικά ώριμο και ολοκληρωμένο στη συνείδηση όλων των Ελλήνων, με στόχους υψηλούς, σαφείς και καθαρούς. Τα κείμενα των ιστορικών είναι σαφή και όσο απομακρυνόμαστε χρονικά, τόσο διαπιστώνουμε τη μεγάλη αξία της εθνεγερσίας του 1821.
Από το 1420 περίπου, οπότε κατελήφθη ο λαϊκός χώρος από τον βάρβαρο επιδρομέα και εν συνεχεία έπεσε η πόλη, μέχρι το 1821, είχαν περάσει 400 περίπου χρόνια σκληρής και πικρής δουλειάς, τέσσερεις σκοτεινοί αιώνες δοκιμασιών, ταπεινώσεων και διωγμών.
Η κανδύλα του Γένους τρεμοσβήνει, αλλά δεν αποσβήνει…
Μοναδική ελπίδα λύτρωσης και επιβίωσης παραμένει η πίστη στον αληθινό Θεό, η αφοσίωση στα πάτρια και τα ιδανικά και η καρτερία στα δεινά χαλιβδώνουν την ελληνική ψυχή και δίνουν σ΄ αυτή την θεία δύναμη όχι μόνο της αντοχής και της αντίστασης, αλλά και της μεγάλης εξέγερσης.
Γενναίος, καρτερικός και μεγαλόψυχος ο ελληνικός λαός υπομένει το μαρτύριο της δοκιμασίας του, αλλά και περιμένει και ετοιμάζει τη μεγάλη ημέρα του Ευαγγελισμού του.
Δεν είναι τυχαία η σύμπτωση του Ευαγγελισμού της ψυχής με τον Ευαγγελισμό της φυλής.
Θρησκευτικός και εθνικός Ευαγγελισμός αποτελούν αδιάσπαστη σύζευξη και αρμονική ενότητα των δύο υπέρτατων αξιών του Έλληνα. «Για του Χριστού την πίστη, την αγία και της πατρίδος την ελευθερία γι΄ αυτά τα δύο πολεμώ. Κι αν δεν τα αποκτήσω, τι με ωφελεί να ζήσω;»
Αυτό ήταν το λάβαρο και το σύνθημα του μεγάλου ξεσηκωμού. Κάτω από σύνθημα αυτό το Γένος των Ελλήνων συσπειρώνεται, συγκεντρώνει και ενώνει τις ψυχικές του δυνάμεις, χαλυβδώνει την εθνική και πατριωτική συνείδηση, οπλίζεται με την φιλοπατρία, το θάρρος και την ανδρεία και ετοιμάζεται για τη μεγάλη θυσία.
Μετά την πτώση του Βυζαντίου και το πάρσιμο της Πόλης, αρχίζει για τον Ελληνισμό μία μαύρη και σκοτεινή περίοδος. Η Ρωμιοσύνη τρώει το μικρό ψωμί της σκλαβιάς, αλλά το γλυκό όραμα της ελευθερίας δεν σβήνει ποτέ. Εκκλησία και έθνος, Ορθοδοξία και Ελληνισμός συμπορεύονται στον ανηφορικό δρόμο του προορισμού τους. Η έννοια του Βυζαντίου αντικαθίσταται με την έννοια του Γένους. Και μέσα στην έννοια του Γένους διαφυλάσσεται η αξία του έθνος. Όλα προσλαμβάνουν υψηλό και Ιερό περιεχόμενο και εκφράζουν τη μνήμη, τη διάρκεια και την ιστορία του Ελληνισμού.
Οι φωτιστές και οι διδάσκαλοι του Γένους ετοιμάζουν την επανάσταση, εν ονόματι του Γένους των Ελλήνων και ενώπιον Θεού και ανθρώπων διακηρύσσουν ελευθερία ή θάνατος. Πατριάρχες και επίσκοποι, παπάδες, ηγούμενοι και καλόγεροι, διδάσκαλοι και έμποροι, αρματολοί και κλέφτες, οπλαρχηγοί και πλοίαρχοι όλοι αγωνίζονται για την επιβίωση και την αντίσταση του γένους των Ελλήνων.
Γεννάδιος Σχολάριος, Ευγένιος Βούλγαρης, Νικηφόρος Θεοτόκης, Ηλίας Μηνιάτης, Κοσμάς ο Αιτωλός και ολόκληρη η άλλη παράταξη λαϊκών και κληρικών, με τα φωτεινά κέντρα της Πατριαρχικής Σχολής και των άλλων Σχολών Σμύρνης, Κυδωνιών, Δημητσάνης, Αγράφων, Ιωαννίνων, Μοσχοπόλεως κλπ., θερμαίνουν και φωτίζουν την ψυχή και το φρόνημα, τη συνείδηση και το συναίσθημα των Ελλήνων. Αποτελεί θαύμα το γεγονός της επιβίωσης της ελληνικής φυλής. Είναι καταπληκτική η αντοχή και η ζωτικότητα της Ρωμιοσύνης στις αντιξοότητες της ιστορίας. Μόνο η μυθολογία του Φοίνικα αποδίδει την ιστορική πραγματικότητα και το ηθικό μεγαλείο της ελληνικής επανάστασης του 1821. Η παράσταση του εκ της τέφρας του αναγεννωμένου Φοίνικα, η παρομοίωση της Ελλάδας με το θρυλικό τούτο ιερό πτηνό, συμβολίζει και εκφράζει πλήρως τη μεγάλη και ιστορική αλήθεια:
«Ελλάς είναι τ΄ όμορφο πουλί
που στη φωτιά σιμώνει,
καίγεται, στάχτη γίνεται
και πάλι ξανανιώνει...»
Η τουρκοκρατία δεν ήτανε μια οποιαδήποτε κατοχική τυραννία. Αρκεί να σκεφτεί κανείς το παιδομάζωμα, τους γενίτσαρους, τον κεφαλικό φόρο (χαράτσι) τις αρπαγές και δημεύσεις περιουσιών, φόνους, ατιμώσεις και όλα τα μέσα εξουθένωσης ενός λαού. Είναι πράγματι μία εθνοκτονία. Όταν αναλογίζεται κανείς τη διάρκεια 400 ετών δουλείας, σκέπτεται ποιες άραγε να ήσαν οι κύριες δυνάμεις αντίστασης του λαού εναντίον του τυράννου.
Η θρησκεία, η εθνική συνείδηση, η γλώσσα, η παιδεία, οι τέχνες, οι παραδόσεις, τα τραγούδια, τα τροπάρια; Αυτά και άλλα πολλά, όλα μαζί ενωμένα και συντονισμένα, αποτελούν την ελληνική ψυχή.
Όλα μαζί αποτελούν μία ενότητα θρησκευτικής πίστης και εθνικής συνείδησης. Και όλα μαζί ανέλαβαν να αποτινάξουν τον βαρβαρικό ζυγό και να δημιουργήσουν τον νεότερο ελληνικό έθνος.
Εμείς, οι κληρονόμοι της μεγάλης εκείνης θυσίας και συνεχιστές του ενδόξου ιστορίας του 1821, προσερχόμαστε ευλαβικά κατά τις ημέρες αυτές για να αναπέμψουμε προς τον ύψιστον θεόν ευχαριστηρίους δοξολογίες και επιμνημοσύνους δέησεις, για να αποτιμήσουμε φόρο τιμής, θαυμασμού και ευγνωμοσύνης προς τους ηρωικούς εκείνους αγωνιστές και να αποθέσουμε τον εκ δάφνης στέφανον εις τους λευκούς τάφους τους, ψάλλοντες:
«Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια,
ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια, αναγράφω σοι, η πόλης σου, Θεοτόκε.
Αλλ΄ ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον
εκ παντοίων με κινδύνων ελευθερώσον,
ίνα κράζω σοι. Χαίρε, Νύμφη Ανύμφευτε.»
