ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΣΧΟΛΙΑ: ΘΩΜΑΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
ΛΟΥΚΙΛΛΙΟΥ: ΠΟΛΛΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΝΩΤΕΡΟΙ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ ΤΟΥΣ.
1 Τον φτερωτό θεό Ερμή, τον υπηρέτη των θεών,
2 Αρκάδων βασιλέα και βοϊδοαπαγωγέα,
3 που εδώ στημένος ήτανε φρουρός Γυμναστηρίων,
4 τον σήκωσε στα χέρια του ο νυχτοκλέφτης Αύλος
5 και είπε « πολλοί μαθητές από τους δασκάλους τους
6 γίνονται, όπως φαίνεται, πολύ ανώτεροί τους.»
ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (Ε.Α.ΧΙ, 176)
1 Τον πτανόν Ερμάν, τον θεών υπηρέταν,
2 τον Αρκάδων άνακτα, τον βοηλάταν,
3 εστώτα τώνδε γυμνασίων επίσκοπον,
4 ο νυκτικλέπτας Αύλος είπε βαστάσας:
5 «Πολλοί μαθηταί κρείσσονες διδασκάλων.»
ΣΧΟΛΙΑ
Στο παραπάνω επίγραμμα, ο ποιητής Λουκίλλιος, γνωστός μας και από άλλα επιγράμματά του που παρουσιάστηκαν στο ΛΑΟ, αντιστρέφοντας το παλιό ρητό «Ουδείς μαθητής σοφότερος του διδασκάλου αυτού», συμπεραίνει ότι «πολλοί μαθητές γίνονται ανώτεροι από τους δασκάλους τους», φέρνοντας το παράδειγμα του «νυκτικλέπτα» Αύλου, ο οποίος κατόρθωσε να κλέψει το άγαλμα του φτερωτού Θεού Ερμή, («του πρώτου διδάξαντος» την κλεψιά, με την κλοπή των πενήντα βοδιών του αδελφού του Απόλλωνα από τον πιερικό στάβλο τους), άγαλμα που ήταν στημένο σε κάποια μη κατονομαζόμενα Γυμναστήρια για να τα φυλάγει από κλέφτες...
Οι αρχαίοι Έλληνες έστηναν αγάλματα του Θεού Ερμή στα Γυμναστήρια, επειδή τον θεωρούσανε προστάτη και φύλακα των Γυμναστηρίων, πιστεύοντας, όπως φαίνεται, ότι ένας θεός, που υπήρξε δεξιοτέχνης κλέφτης, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα τους κλέφτες από έναν άπειρο στην κλεψιά…
Οι κλέφτες όμως που δεν είχανε στα αρχαία χρόνια, όπως δεν έχουν και στις μέρες μας, ούτε ιερό ούτε όσιο, δεν διστάζουν μπροστά σε τίποτα, δεν φοβούνται ούτε θεό ούτε διάβολο, ούτε τους ζωντανούς ούτε τους πεθαμένους, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο.
Υπήρχαν και υπάρχουν πάντοτε όχι μόνο ντόπιοι αλλά και εισαγόμενοι κλέφτες, ημεδαποί και αλλοδαποί, καταγεγραμμένοι και «αχαρτογράφητοι», κλέφτες της μέρας και κλέφτες της νύχτας, όπως ο Αύλος, και κλέφτες που κάνουν υπερωρίες όλο το εικοσιτετράωρο...
ΤΟ ΑΓΑΛΜΑ ΤΟΥ ΧΑΛΚΗΛΑΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΙΠΠΟΥ
Κάθε φορά που περπατώ στον αύλειο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Βέροιας, (στη Λεωφόρο Ανοίξεως) παρατηρώντας τις επιτύμβιες στήλες, από τη μια μεριά και τους διάφορους βωμούς, από την άλλη και διαβάζοντας, τις επιτύμβιες, τις αναθηματικές και τις τιμητικές επιγραφές τους νιώθω σαν να ζω στην αρχαία Βέροια τη γεμάτη από έργα τέχνης…
Με ιδιαίτερη συγκίνηση στέκομαι κάθε φορά μπροστά στο μαρμάρινο βωμοειδές βάθρο του χαλκήλατου (χάλκινου) ανδριάντα του νομομαθή και ευεργέτη της πατρίδας του, του Ποσείδιππου, του γιου της Ιουλίας, και αναρωτιέμαι ποια άραγε να ήταν η αιτία της εξαφάνισής του, ποια αρπακτικά χέρια τον αποκαθήλωσαν από εκεί που τον είχε τοποθετήσει η ευγνωμοσύνη του λαού της Ημαθίας, όπως μας πληροφορεί το γλαφυρότατο επίγραμμα, το χαραγμένο στην πρόσοψή του.
ΤΟ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΦΕΡΤΑΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΙΠΠΟΥ
1 Τηδε Ποσείδιππον χαλκήλατον Ημαθιήες
2 στήσαν Ιουλίη μητρί χαριζόμενοι
3 και δ’ αυτόν τείοντες επείκαι φέρτατος ήεν
4 θεσμών αυσονίων ίδριδα μήτιν έχων.
ΕΜΜΕΤΡΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
1 Εδώ τον Ποσείδιππο χαλκοφτιαγμένον ανάστησαν, χάρη
2 κάνοντας στην Ιουλία τη μάνα του οι Ημαθιώτες
3 αλλά και τον ίδιο τιμώντας, παμμέγιστος στην προσφορά του
4 γιατ’ ήταν, καθώς τους θεσμούς καλογνώριζε της Ιταλίας.
ΣΧΟΛΙΑ
Το ενεπίγραφο βωμοειδές βάθρο του ανδριάντα του Ποσείδιππου, ανήκει στο πρώτο μισό του 3ου αιώνα μ. Χ. Επάνω του διακρίνονται τα λαξευμένα πέλματα, στα οποία πατούσε ο χάλκινος ανδριάντας του και ίχνη μετάλλου.
Σχετικό μου σημείωμα πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΒΕΡΟΙΑ στις 8-3-1991, στο οποίο μεταξύ των άλλων έγραφα «Τελειώνω με την επισήμανση της υψηλής κοινωνικής θέσης της μητέρας του Ποσείδιππου, της Ιουλίας, για να θυμίσω για μια ακόμη φορά την ξεχωριστή θέση που είχε η γυναίκα ως σύζυγος και ως μητέρα, αλλά και ως κοινωνικός παράγοντας στην Ημαθία…
Ο ΕΡΜΗΣ
Ο Ερμής ήταν ένας από τους δώδεκα θεούς των αρχαίων Ελλήνων. Οι άλλοι ένδεκα ήταν οι εξής: Δίας, Ποσειδών, Απόλλων, Ήφαιστος, Άρης. Εστία, Ήρα, Δήμητρα, Αθηνά, Άρτεμη, Αφροδίτη.
Οι Έλληνες «από αρχαιοτάτων χρόνων» δεν ήθελαν να κάνουν πολλά παιδιά. Οι πολύτεκνοι ήταν πάντα οι εξαιρέσεις. Γι’ αυτό οι Έλληνες ήταν πάντα λίγοι στη γη, ενώ οι εχθροί τους ήταν πάντα πολλοί. Έτρωγε το χώμα, έτρωγε η θάλασσα, έτρωγεν η ξενιτιά κι όλα τα θεριά της γης, αλλά πάντα έμενε η δυνατή μαγιά, η οποία στις μέρες μας φαίνεται ότι λιγοστεύει επικίνδυνα…
Την ολιγοτεκνία των Ελλήνων φρόντιζε να την καταπολεμά ο πατέρας των ανθρώπων και των θεών, ο Ολύμπιος Δίας, με τους κρυφούς έρωτές του, κι ας υπέφερε από τη δίκαια γκρίνια της νόμιμης συζύγου του, της Ήρας. Οι πιο όμορφες όλης τις πλάσης, καυχιούνταν ότι του είχαν γεννήσει γιους και κόρες.
Η ΜΑΙΑ, Η ΜΑΝΑ ΤΟΥ ΕΡΜΗ
Η Μαία ήταν μία από τις επτά πανέμορφες Πλειάδες, κόρες του τιτάνα Άτλαντα και της Ωκεανίδας Πληϊόνης. Κατοικούσε στο όρος Κυλλήνη της Αρκαδίας, μέσα σε μια σπηλιά όπου την είδε από ψηλά ο Δίας και την ερωτεύτηκε και μια θεοσκότεινη νύχτα, που η Ήρα κοιμόταν βαθιά και όσοι θεοί και άνθρωποι είχαν αϋπνίες δεν έβλεπαν μέσα στο σκοτάδι ούτε τη μύτη τους, πλάγιασε δίπλα της και η ωραιόμαλλη Νύμφη Μαία έμεινε έγκυος.
Πέρασαν οι μήνες της εγκυμοσύνης και όταν ήρθε η μέρα της γέννας, έγιναν στην πλάση πράγματα και θάματα, επειδή ήρθε στο φως ο Ερμής, ο γιος του Δία ο πολυμήχανος, ο εφευρετικός, ο κλέφτης βοδιών, ο οδηγός ονείρων, ο φύλακας των Γυμναστηρίων, ο αγγελιοφόρος των θεών και προστάτης του εμπορίου και των Γραμμάτων… ο πιο δημοφιλής αρχαίος Έλληνας θεός.
ΤΑ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΡΜΗ
Ο Ερμής γεννήθηκε ξημερώματα και ως θεός ανδρώθηκε αμέσως. Βγαίνοντας απ’ τη σπηλιά της γέννησής του, είδε μια χελώνα κι αμέσως συνέλαβε το σχέδιο κατασκευής μιας εφτάχορδης λύρας. «Αμ ’έπος, αμ ‘έργον» άρχισε να παίζει με τη λύρα του και να τραγουδάει τους έρωτες του πατέρα του και της μάνας του.
Όταν χόρτασε να παίζει τη λύρα του, είχε αρχίσει να βραδιάζει. Άφησε τη λύρα στη σπηλιά του και κατευθύνθηκε προς την Πιερία, όπου βρίσκονταν οι στάβλοι των βοδιών των θεών, απ’ τους οποίους με τέχνασμα, ώστε να μην αφήσει ίχνη, έκλεψε πενήντα δαμάλες του Απόλλωνα, τις οποίες πήγε και τις έκρυψε σε μια σπηλιά στην Πύλο, στην Πελοπόννησο. Ξεχωρίζοντας δύο που τις έσφαξε για να ψήσει κρέατα, εφηύρε την τέχνη να ανάβει φωτιά, τρίβοντας με το χέρι του ένα ξεφλουδισμένο κλαδάκι δάφνης.
Η υπόθεση της κλοπής των βοδιών τον έφερε αρχικά σε σύγκρουση με τον ετεροθαλή αδερφό του Απόλλωνα, (το γιο του Δία και της Λητώς), αλλά τελικά και με τη μεσολάβηση του πατέρα τους, τα δύο αδέρφια έγιναν αχώριστοι φίλοι. Ο Ερμής χάρισε στον Απόλλωνα τη λύρα του και πήρε ως αντίδωρο «την διά ψήφων μαντική» της δαμάλες και «το χρυσό ραβδί της αφθονίας και της ευτυχίας». Έτσι ο Ερμής άρχισε τη σταδιοδρομία του ως βοσκός, αλλά με το πέρασμα του χρόνου προσφέροντας πρόθυμα τις υπηρεσίες του στους αρχαιότερους «συναδέλφους του» κατάφερε να μπει ως ισότιμος και αγαπητός σε όλους στη Δωδεκάδα των θεών.
