Επιμέλεια: Απόστολος Ιωσηφίδης
Ε΄ {γεύματα, άσματα, χοροί και φωληές}
Τὸ γεῦμα τοῦ γάμου εἶνε τὸ ἐπίσημον τραπέζι γιὰ ὅλο τὸ συμπεθεριὸ καὶ τοὺς καλεσμένους. Τὰ φαγητὰ εἶνε ἐκλεκτὰ καὶ ἄφθονα καὶ τὰ τραγούδια τὰ πειὸ ἐπίσημα. Ἕνα ἀπ᾿ αὐτά, τὰ ἐπιτραπέζια ᾄσματα, εἶνε καὶ τὸ κατωτέρω.
Ἐδῶ σὲ τοῦτον τὸν σοφρᾶ
σὲ τοῦτο τὸ τραπέζι
τρεῖς μαυρομάτες μᾶς κερνοῦν
καὶ τρεῖς καλὲς κοπέλλες.
Ἡ μιὰ κερνάει μὲ τὸ σταμνὶ
κι᾿ ἡ ἄλλη μὲ τὴν κοῦπα
κι᾿ ἡ τρίτη ἡ μικρότερη
μὲ μαστραπᾶ ἀσημένιον.
Κέρνα μας κόρη κέρνα μας
κέρνα ὥς που νὰ φέξῃ
ὅσο νὰ βγῇ ὁ αὐγερινὸς
νὰ πάῃ ἡ πούλια γιόμα.
Δὲν εἶναι ὅμως μόνον οἱ κοπέλλες ποὺ κερνοῦν. Εἰς τὸ τραπέζι τοῦ γάμου, τὸ βράδυ, μετὰ τὰ στεφανώματα, τὸ καθῆκον τοῦ σερβιρίσματος τῶν φαγητῶν καὶ τοῦ κεράσματος ἔχει κατ᾿ ἔθιμον ὁ μπράτιμος. Εἶνε μία ἀπὸ τὰς πολλὰς ὑπηρεσίας τὰς ὁποίας ὀφείλει νὰ προσφέρῃ κατὰ τὴν διάρκειαν τῶν γαμηλίων τελετῶν. Εἰς ἀνταμοιβὴν κατέχει ἰσότιμον μὲ τὸν κουμπάρον θέσιν, ὡς παράνυμφος καὶ ἐπιστήθιος φίλος τοῦ γαμβροῦ, χορεύει εἰς ἐξέχουσαν θέσιν, δέχεται, ἀλλὰ καὶ προσφέρει δῶρα πολλά, εἶνε δὲ ὁ στόχος τῶν ἀθώων πειραγμάτων νέων καὶ νεανίδων οἱ ὁποῖοι τοῦ εὔχονται διάφορες εὐχὲς μὲ σκώμματα. Τὴν νύκτα ὅλην τῆς βραδυᾶς τοῦ γάμου κορυφώνεται ἡ διασκέδασις, ὁ χορὸς κρατεῖ ἀδιάκοπος, ὅταν δὲ τὸ σπίτι δὲν μπορεῖ νὰ περιλάβῃ ὅλον τὸ πλῆθος τῶν διασκεδαζόντων στήνεται χορὸς καὶ εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ σπιτιοῦ.
Εἰς τὸ σπίτι ἑνὸς ἀπὸ τοὺς δώδεκα γάμους ποὺ παρηκολούθησα, εἶχε μαζευθεῖ τόσος κόσμος ὥστε κατὰ τὰ μεσάνυχτα ἔπεσε ὁλόκληρο τὸ πάτωμα ἑνὸς σαλονιοῦ καὶ μαζὺ μ᾿ αὐτὸ ὅλοι οἱ χορευταὶ καὶ αἱ χορεύτριες.
Εὐτυχῶς μόνον μεταξωτὰ ἐσχίσθησαν καὶ σακκάκια ἀνδρῶν. Κανεὶς δὲν ἐτραυματίσθηκε. Ἀλλὰ καὶ πῶς νὰ μὴ πέσῃ τὸ πάτωμα; Τὶ χορὸς ἦταν ἐκεῖνος ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν; Ἀφοῦ ὅλοι ὅσοι ἔπεσαν, ἐσηκώθηκαν καὶ ξανάρχισαν τὸν χορὸν εἰς τὴν αὐλήν. Εἶχα γράψει καὶ εἰς προηγούμενον σημείωμά μου γιὰ τὴν αντοχὴ ποὺ ἔχουν οἱ Βλάχες. Ὄχι μόνον εἰς τὴν ἐργασίαν, ἀλλὰ καὶ εἰς τὸν χορόν. Εἰς ἕνα χορὸν ποὺ ἔγινε εἰς τὸ ὕπαιθρον ἐκείνη τὴν ἡμέρα μοῦ ἔδειξε κἄποιος κάτοικος τοῦ Σελίου τὴ γυναῖκα του ποὺ τραβοῦσε μὲ λεβεντιὰ τὸν χορόν. Ἦταν δὲν ἦταν σαράντα χρονῶν. Ὡραῖο ντύσιμο μὲ μεταξωτὰ καὶ κορμοστασιὰ καρυάτιδος.
― Κυττάξτε τὴ γυναῖκα μου. Σὲ δεκαπέντε μέρες θὰ γεννήσῃ.
Ὅταν εἶδε τὴν ἔκπληξίν μου – δὲν ἔδειχνε καθόλου ἡ γυναῖκα ἐκείνη ὅτι ἦταν εἰς τὸν μῆνα της – τῆς ἐφώναξε:
― Ἀμπήδα Δέσπω, ἀμπήδα.
Καὶ ἡ κυρὰ Δέσπω περήφανη ἐξηκολούθησε νὰ σέρνῃ τὸν χορὸν με ζωηρότητα.
Εἶδα ἄλλες Βλάχες νὰ χορεύουν καὶ στὶς 8 τὸ πρωῒ τῆς Δευτέρας. Οὔτε ἡ κούρασις τῶν προπαρασκευαστικῶν γιὰ τὶς γιορτὲς ἡμερῶν, οὔτε τὰ συνεχῆ ξενύχτια τῶν διασκεδάσεων, οὔτε ὁ χορὸς τὶς εἶχε καταβάλει. Ἐχόρευαν φρέσκες-φρέσκες τὸ πρωῒ τῆς Δευτέρας σἄν νὰ ἄρχιζαν τότε τὸν χορόν.
Καὶ μόνον ὅταν προσεφέρθη ἡ παπάρα μόνον τότε σἄν ἀψήλωσε ὁ ἥλιος διελύθησαν οἱ ὅμιλοι τῶν διασκεδαζόντων. Γιὰ τὴν παπάρα ποὺ ἀνέφερα ἔχω νὰ εἴπω ὅτι εἶναι εἶδος γλυκίσματος ἀπὸ βούτυρο φρέσκο ἐκλεκτό, ζάχαρη ἄφθονη καὶ ἀλεύρι. Προσφέρεται εἰς τὸν κόσμον ὅπως προσφέρεται εἰς ἄλλα μέρη τῆς Μακεδονίας καὶ εἰς τὴν Θεσσαλονίκην ἡ μπουγάτσα, ὡς συμβολικὴ ἀγγελία ὅτι τὰ πάντα μεταξὺ τῶν νεονύμφων ἔγιναν ἐν τάξει.
**
Ἔτσι τελειώνουν οἱ βλάχικοι γάμοι εἰς τὸ Σέλι. Τὰ γλέντια ὅμως δὲν διακόπτονται. Ἡ νύφη κι᾿ ὁ γαμπρὸς θὰ φιλοξενοῦνται ἐπισήμως τρεῖς φορὲς τὴν ἑβδομάδα εἰς τὸ σπίτι τῆς νύφης μέχρι τοῦ Σεπτεμβρίου ποὺ θ᾿ ἀρχίσῃ ἡ κάθοδος τῶν Βλάχων εἰς τὸν κάμπον, ἀπὸ τὸν ὁποῖον θὰ ξαναφύγουν τοῦ χρόνου. Μέχρις ὅτου ὅμως ἐγκαταλείψουν τὸ Σέλι πολλὰ γλέντια γίνονται στὶς γύρω ἐξοχές, πειὸ ψηλὰ ἀπὸ τὰ 1.500 μέτρα. Καὶ ἀξίζει τὸν κόπο νὰ διασκεδάζῃ κανεὶς στὶς κορυφὲς ἐκεῖνες τὶς γεμᾶτες ἔλατα καὶ ὀξυιές. Τὸ θέαμα δὲ ποὺ παρουσιάζεται μπροστὰ στὰ μάτια τοῦ εὐτυχοῦς ποὺ θὰ βρεθῇ ἐκεῖ ἐπάνω, εἶναι ἀλησμόνητο. Ἀπό μιὰ κορυφὴ εἶδα τὸν κάμπο μὲ τὰ χωριὰ καὶ τὸν Ἀλιάκμονα σἄν ἄσπρο φεῖδι. Ἀπὸ ἄλλη, τὸν Θερμαϊκὸν κόλπον καὶ τὴν Θεσσαλονίκη σἄν μικρογραφία, ἀπὸ ἄλλη τὴν Ἔδεσσα κάτασπρη μέσα στὸ φῶς τοῦ ἥλιου. Ὑπάρχει μιὰ τοποθεσία ὀνόματι Καταφόρια μὲ τεραστίους βράχους αἰχμηρούς. Κάτω καὶ γύρω ἀπ᾿ αὐτούς ὀργιάζει ἡ φύσις ἐν τῇ ἀγρίᾳ μεγαλοπρεπείᾳ της. Ἔλατα, δρῦς καὶ ἄλλα δένδρα φθάνουν κατηφορίζοντας ὡς τὸν κάμπο ποὺ ξεδιπλώνεται μπροστά μας ἀτελείωτος. Ὁ ἀέρας ἐκεῖ ἐπάνω εἶναι ὅλος ὀξυγόνον, μυρωμένος ἀπὸ θυμάρι καὶ ἄλλα ἀρώματα φυτῶν. Ἕνας ἀπὸ τοὺς κατοίκους ποὺ μᾶς συνώδευε εἰς τὸν περίπατον – κἄτι θὰ ἤξερε φαίνεται ἀπὸ τὰ νειάτα του – μᾶς ὁδήγησε μυστηριωδῶς ἀνάμεσα στοὺς βράχους. Ἐκεῖ βλέπομε ξαφνικὰ ἕνα παχύτατο στρῶμα ἀπὸ κομμένες φτέρες στρωμένες γιὰ ἕνα ζευγάρι. Ἦταν φρέσκες ἀκόμη οἱ φτέρες. Ὁμολογῶ ὅτι ποιητικώτερη καὶ ὡραιότερη ἐρωτικὴ φωληὰ ἀπ᾿ αὐτὴν δὲν εἶδα, οὔτε πραγματικήν, οὔτε ζωγραφιστήν.
«Τὸ Φῶς», 27-08-1936.
Στο επόμενο φύλλο:
ΕΠΙΜΕΤΡΟ {οι νεόνυμφοι του 1936 και οι επώνυμοι προσκεκλημένοι τους}
