Επιμέλεια: Απόστολος Ιωσηφίδης
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
{οι νεόνυμφοι του 1936 και οι επώνυμοι προσκεκλημένοι τους }
[του επιμελητή της παρούσας αποδελτίωσης] Στην ταυτόχρονη («σὲ μιὰ μέρα») τέλεση δώδεκα (12) γάμων «ψηλὰ στὸ Σέλι τοῦ Βερμίου», κατά τον Δεκαπενταύγουστο του 1936, είναι αφιερωμένο το σπονδυλωτό (δημοσιευμένο σε 5 συνέχειες, 23-27 Αυγούστου 1936, στην εφημερίδα «Τὸ Φῶς») «χρονικό» του Νίκου Σφενδόνη, που αναδημοσιεύθηκε στον «Λαό» (φ. της 20-21, 25, 26, 27-28 και 30 Σεπτεμβρίου 2025).
Όμως, στον «Κώδικα Γάμων 1930-1939» της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας & Ναούσης, όπου καταχωρίζονται οι εκδοθείσες άδειες γάμου, με μνεία του αριθμού και της ημερομηνίας έκδοσής τους, των ονοματεπωνύμων των μελλονύμφων, του τόπου τέλεσης του μυστηρίου και ιερολογήσαντος λειτουργού (ιερέως), καταγράφονται ένδεκα (11) άδειες εκδοθείσες προ της 15ης Αυγούστου 1936, με τόπο τέλεσης το Σέλι.
Αυτές απεικονίζονται στον Πίνακα που ακολουθεί, όπου, για όσους/όσες εκ των νεονύμφων ανευρέθησαν στοιχεία στο (δυστυχώς ελλιπές για τα προ του 1944 έτη) δημοτολόγιό μας, σημειώνονται, σε παρένθεση τα έτη γέννησης και κοίμησής τους:
Αιωρείται το ερώτημα: υπήρξε 12ος γάμος; Ο επαναλαμβανόμενος επί πενθήμερο εντυπωσιακός τίτλος του «Φωτὸς» περί 12 γάμων μπορεί άραγε να αποδοθεί σε λανθασμένη ενημέρωση ή εσφαλμένη καταμέτρηση του «χρονικογράφου»; Μάλλον όχι, καθώς αυτό θα προσέκρουε στην δημοσιογραφική σχολαστικότητα και την αυστηρή προσήλωση στις λεπτομέρειες που χαρακτηρίζουν το σύνολο των γραπτών του Ν. Σφενδόνη.
Ένας γάμος «του 1936», πέραν των 11 προπαρατεθέντων, ανιχνεύεται στην σελ. 274 του 3ου τόμου της σελιώτικης τριλογίας του Αστερίου Τζίμα (: «Η Κιβωτός των Βλάχων του Σελίου», έκδ. με χορηγία ΥΜΑΘ και «Κολιός α.ε.», 2009), την οποία κοσμεί γαμήλια φωτογραφία (από τη συλλογή της Ελένης Τρυγώνη-Ντόντη), με το εξής σχόλιο: «Λαμπροί προπολεμικοί γάμοι του Σελίου […] Το 1936 […] γαμπρός ήταν ο Γιάννης Μπέκας του Νικολάου 1909-1993 και νύφη η Κορνέλα Μπέκα κόρη του Γιάννη Φύκατα 1919-1986. […]». Αλλά, όπως προκύπτει από τον προδιαληφθέντα «Κώδικα Γάμων», ο γάμος αυτός, του Ιωάννου Μπέκα του Νικολάου και της Κορνηλίας Φύκατα του Ιωάννου, τελέσθηκε στο Σέλι το 1937 (αρ. αδείας 232/1937) από τον π. Θεόφιλο• ενώ, παράλληλα, το δημοτολόγιο αποκαλύπτει τις ορθές χρονολογίες γέννησης και κοίμησης των πρωταγωνιστών του: 1909-2002 και 1918-1981 αντιστοίχως.
Πάντως, η εκδοχή του να τελέσθηκε γάμος χωρίς την άδεια του Μητροπολίτη φαίνεται αδιανόητη. Μήπως όμως δόθηκε προφορική άδεια-ευλογία ενόψει της έκδοσης και γραπτής αδείας; Δύο από τους (αρχικούς) 11 γάμους έλαβαν την απαιτούμενη άδεια ακριβώς την παραμονή (στις 14-08-1936), ενώ στον «Κώδικα Γάμων» καταγράφεται με αριθμό 270 και ημερομηνία έκδοσής την 08-09-1936 η άδεια γάμου, στο Σέλι, με ιερέα τον π. Θεόφιλο, των εκ Κασσάνδρας Ιωάννου Κρομμύδα του Κωνσταντίνου και της Αργυρώς Κονιάρου του Ιωάννου• οπότε, μάλλον δεν αποκλείεται αυτός να είναι ο 12ος γάμος, που καταμέτρησε ο Ν. Σφενδόνης και που έστω εκ των υστέρων, έλαβε την άδεια που τον νομιμοποιούσε.
Οι δύο ιερείς, που ευλόγησαν τους 12 γάμους (από 6 ο καθένας, αν ως ο 12ος θεωρηθεί ο προαναφερθείς των εκ Κασσάνδρας Σελιωτών), ήταν ο π. Θεόφιλος και ο π. Κωνσταντίνος. Ο πρώτος είναι ο π. Θεόφιλος Ποζιάδης[1], εφημέριος του όμορου Κωστοχωρίου, γεννηθείς το 1890 στη Νικόπολη του Πόντου και χειροτονηθείς στις 19-10-1931 από τον Μητροπολίτη Πολύκαρπο. Ο π. Κωνσταντίνος, για τον οποίο ο Α. Τζίμας αναφέρει πως υπηρέτησε στο Σέλι από το 1914 έως το 1944[2], δεν κατέστη εφικτό να ταυτοποιηθεί: την ίδια περίπου εποχή και στα γύρω χωριά υπηρετούσαν: στον Άγιο Γεώργιο (Γιάντσιστα) ο π. Κωνσταντίνος Καραμπελιάς, γεννηθείς το 1879 (ή 1869), χειροτονία του Μητροπολίτη Κωνσταντίου (το 1896), και στην Μεταμόρφωση Ναούσης ο π. Κωνσταντίνος Αναστασόπουλος, γεννηθείς το 1860 στα Μουδανιά της Μικράς Ασίας, χειροτονία του Μητροπολίτη πρώην Μαρωνείας Κωνσταντίου• ο δεύτερος όμως είχε εγκατασταθεί στην Μεταμόρφωση το 1922, οπότε δεν καλύπτει τα χρονικά όρια (1914 κ.ε.) εξυπηρέτησης της ορεινής Κοινότητας όπως τα οριοθετεί ο Α. Τζίμας.
Ο Ν. Σφενδόνης διατρανώνει πως οι γάμοι του Δεκαπενταύγουστου στο Σέλι αποτελούσαν το μέγα κοσμικό-κοινωνικό γεγονός όλης της θερινής περιόδου όχι μόνο για το Βέρμιο αλλά και για τα εγγύς (και τα μακράν) αστικά κέντρα.
Ενδεικτική απαρίθμηση των Βεροιέων, Ναουσαίων και Θεσσαλονικέων παραθεριστών του Σελίου, οι οποίοι, είτε ως επίσημοι προσκεκλημένοι είτε ως ανεπίσημοι συμπανηγυριστές, αναμφίβολα συμμετείχαν στην δωδεκαπλή ευωχία των γάμων του Δεκαπενταύγουστου παραθέτει (ένα μήνα μετά από τα δημοσιεύματα του «Φωτός») ο «Αστήρ Βερροίας», υμνώντας, στην εκπνοή του καλοκαιριού (23 Σεπτεμβρίου), «τὸ μαγευτικὸ Σέλι»:
«Ἐντυπώσεις ἀπὸ τὴ ζωὴ τῶν παραθεριστῶν
Στὸ μαγευτικὸ Σέλι
Παρῆλθε ἑβδομάδα σχεδὸν ἀφ᾿ ὅτου φύγαμε ἀπὸ τὸ Σέλι, τὸ δροσόλουστο καὶ μαγευτικὸ αὐτὸ θέρετρο τῆς περιφερείας μας, καὶ ὅμως ἡ σκέψη μας ταξιδεύει διαρκῶς ἐκεῖ, αἱ ἀναμνήσεις μας ἀποδιώχνουν ἐπίμονα τὴ λήθη καὶ δεσπόζουν ἄσβεστοι στὴν μνήμη μας ἐνῶ ἄθελα γινόμεθα νοσταλγοὶ τῆς ὡραίας φύσεως, τοῦ ὑγιεινοῦ κλίματος καὶ τοῦ ὡραίου περιβάλλοντος ποὺ ἐγνωρίσαμε κατὰ τὴν διάρκειαν τῆς σαιζὸν ἐκεῖ στὸ μαγευτικὸ Σέλι.
Ἕνα ὤμορφο χωριὸ ψηλὰ στὴν πλαγιὰ τοῦ Βερμίου, ἐπάνω σὲ ὕψος 1.300 μ., μέσα σὲ κρυσταλένια νερά, ἐνῶ ὁ διαυγὴς ἀέρας, πλούσιος σὲ ὀξυγόνο, τὸ δέρνει ἀθόρυβα ὅλες τὶς ὧρες τῆς ἡμέρας…
Λίγο ποιό ἔξω ἀπὸ τὸ χωριὸ ἀρχίζει τὸ δάσος ἀτελείωτο ἀπὸ πεῦκα καὶ ὀξυές, ἡ γραφικότης τῶν ὁποίων προδίδει μία ἐξαιρετικὴ μεγαλοπρέπεια στὸ μεγαλεῖον τῆς φύσεως. Αἱ ἀπότομοι λύσεις τῶν βουνοσειρῶν παρέχουν τὴν ἐντύπωσιν Ἑλβετίας. Ναί. Ἡ φύσις ἐδῶ ὅλη, ὀργιάζει σὲ κάλλος καὶ γοητεία• ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν ζωογόνον ἀτμοσφαῖρά του τὸ γραφικὸ Σέλι ἀποτελεῖ τὴν ἰδεωδεστέρα θερινὴ κατοικία.
Ἀπὸ τὰ Νίσια ἡ θέα εἶναι θελκτική. Κάτω ἁπλώνεται ἡ εὔφορος πεδιὰς τῆς Θεσσαλονίκης, καὶ μακρύτερα ἀντικρύζεις τὴ θάλασσα, ἐνῶ δεξιά σου διακρίνονται οἱ χρυσοῖ μαίανδροι τοῦ Ἀλιάκμονος ποὺ σέρνει τὸ φιδίσιο του κορμὶ ἕως τὴ θάλασσα τοῦ Θερμαϊκοῦ… Ἀλλὰ καὶ ἡ νύχτα ἔχει τὰ θέλγητρά της ἐδῶ. Ἐνῶ τὸ χωριὸ ἐνωρίτατα ἡσυχάζει, μέσα στὶς σεληνοφώτιστες νύχτες ἀκούονται οἱ σκοποὶ τῆς σερενάτας ποὺ μερικοὶ νεαροὶ σκορποῦν κάτω ἀπὸ κάποια παράθυρα. Ἄφθονες εἶναι καὶ οἱ ἐξοχὲς τοῦ Σελιοῦ: Δουκάτα, Γυφτογιάννη, Μπάρα, Νίσια, ὀξυές, Μαρούσια κλπ. Τὰ ἀπογεύματα ὁ κόσμος ξεχύνεται στὰ πεῦκα στὴ Μπάρα ἢ σὲ ἄλλες ἐξοχὲς ὅπου ὁ ἀέρας εἶναι ἄφθονος καὶ πολύτιμος, πολύτιμος διὰ τὴν ὀξυγόνωσιν τοῦ αἵματος ποὺ ἐπιτυγχάνει. Στὴν ἐξοχὴ πλησιάζει κανεὶς περισσότερο τὴ φύσι. Αἰσθάνεσαι τὴν ἀνάγκη νὰ ἐλευθερωθῇς ἀπὸ τοὺς κοινωνικοὺς περιορισμοὺς καὶ νὰ γνωρίσῃς τὴ ζωὴ ποιὸ ἔντονα. Τόσο σὲ ἑλκύει ἡ φύσις ἐδῶ, ποῦ, παρὰ τὴν θέλησί σου ἀφίνεις τὶς ἀσχολίες σου καὶ τὴ μελέτη γιὰ νὰ ἀφοσιωθῇς ὁλότελα σ᾿ αὐτήν.
Ἂν καὶ δὲν γίνεται καμμιὰ ρεκλάμα, ὅμως κάθε καλοκαῖρι τὸ χωριό κατακλύζεται ἀπὸ παραθεριστάς. Ἐφέτος ἰδίως ἦσαν ἄφθονοι ἀπὸ τὴ Βέρροια, τὴ Νάουσσα καὶ ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη, ποῦ γιὰ τὴν ἐξυπηρέτησίν των ἐχρειάσθη νὰ λειτουργήσῃ καὶ ἐστατόριον, στὸ ὁποῖον μὲ τὴν πρόθυμη περιποίησι τοῦ κ. Ν. Παπαδοπούλου συγκεντρώνοντο ὅλοι οἱ παραθερισταί. Ἀλλὰ καὶ οἱ κάτοικοι τοῦ Σελιοῦ εἶναι ἀρκετὰ φιλόξενοι καὶ περιποιητικοί. Γνωρίζεσαι εὔκολα μαζύ τους καὶ σὲ λίγο ἔχεις περιβάλλον ποὺ ἐνδιαφέρεται γιὰ σένα. Εἶναι δὲ καὶ ἀρκετά ἔξυπνοι οἱ βλάχοι αὐτοὶ δὲ πρῶτοι βρῆκαν τὸ καλλίτερο μέρος τοῦ Βερμίου ὄρους γιὰ νὰ στήσουν τὶς κατοικίες των. Ἐφέτος παραθέρισαν ἀπὸ τὴ Βέρροια αἱ οἰκογένειαι Καλογήρου, Ψιψίκα, Χοχλιούρου, αἱ δίδες Καρατζόγλου, ἡ οἰκογ. Μαρμαρᾶ, ὁ κ. Κ. Παπαχαρίτων μετὰ τῆς μνηστῆς του, δεινοί ταβλαδόροι, ἡ οἰκογ. Κοντογιάννη, ὁ κ. Ἡλιόπουλος, ἡ οἰκ. Λαζ. Θεμελῆ, ὁ κ. Φ. Περιφανόπουλος φοιτητής, αἱ δνίδες Βαφειάδου καὶ Γεωργιάδου, ὁ κ. Ἀντώνιος Παπαχαραλάμπους, ὁ κ. Παπαδόπουλος φοιτητὴς ἰατρικῆς, ὁ κ. Κωστῆς μετὰ τῆς κυρίας του, ὁ κ. Σκούφιας, ὁ κ. Σ. Καγκελίδης κλπ. Ἀπὸ τὴ Θεσσαλονίκη ὁ κ. Κατσαμάκας κάλλιστος νέος, ὁ κ. Πανόπουλος, Πολυόνυμος, ὁ κ. Γ. Τσότσος μετὰ τῆς δνίδος ἀδελφῆς του, κ.ἄ. Ἀπὸ τὴ Νάουσσα ὁ κ. Κ. Χατζηδημητρίου δικηγόρος μετὰ τῆς οἰκογενείας του, αἱ δνίδες Ἀμούτζια, οἱ κ.κ. Ἀ. Βλάχου, Π. Κωνσταντινίδης, Ν. Λουμπουρδῆς, ἡ δνὶς Β. Παπαγιάννη, αἱ δνίδες Σεραζλῆ , ο κ. Μητσουκάπας καὶ ἄλλοι.
Π.»
Ἀστὴρ Βερροίας, 23-09-1936[3].
Ευχαριστίες:
Στην κατάστρωση και συμπλήρωση της παρούσας «εξαεδρικής» αναδημοσίευσης πολλαπλώς ευεργετική και άκρως ενθαρρυντική απέβη η (όπως πάντα) πρόθυμη βοήθεια και ολόπλευρη υποστήριξη: του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου π. Αθηναγόρα Μπίρδα, Πρωτοσυγκέλλου της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας Ναούσης & Καμπανίας• του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου π. Προδρόμου Γκιρτζαλιώτη, υπεύθυνου του Γραφείου Γάμων & Διαζυγίων της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας Ναούσης & Καμπανίας• της ευγενέστατης συναδέλφου κυρίας Ελισάβετ Κοσμά, υπεύθυνης του Δημοτολογίου του Δήμου Βέροιας• του θησαυροφύλακα της φωτογραφικής μνήμης της Βέροιας συλλέκτη κ. Στέργιου Ζυγουλιάνου• τους ευχαριστώ θερμότατα!
Αφιέρωση:
Το μικρό αυτό πόνημα (αποδελτίωση, σποραδικός σχολιασμός, παρουσίαση) αποτίθεται, σαν ένα μπουκέτο σελιώτικα αγριολούλουδα, στη μνήμη της θείας Ξανθούλας, που -οκτάχρονη παιδούλα τότε- οπωσδήποτε θα είχε ακολουθήσει «σἄν ἀπὸ προσκλητήριο Θεοῦ», ίσως και όλες, τις γαμήλιες πομπές του Δεκαπενταύγουστου του 1936…
[1] Στον π. Θεόφιλο αναφέρεται το χρονογράφημα «Η Καμπάνα της Παναγίας Δεξιάς» του Ορέστη Σιδηρόπουλου («Λαός», 27-04-2011, - και στον τόμο: Ορέστης Σιδηρόπουλος, Χρονογραφήματα του “Επίκαιρου” στον “Λαό” Τα πρώτα 50 χρόνια, έκδ. εφ. «Λαός», Βέροια, 2016, σελ. 40-41).
[2] «Οι ιερείς που λειτουργούσαν και στις δυο εκκλησίες […] ο Παπασταύρης που λειτούργησε από το 1889 μέχρι το 1914 […] ο Παπαγκούμας που λειτούργησε από το 1880 μέχρι το 1914, ο Παπακώστας που λειτούργησε από το 1914 μέχρι το 1994, ο Παπακολιπέτρης που λειτούργησε από το 1945 μέχρι τα βαθιά του γεράματα […]», Αστέριος Ν. Τζίμας, Σέλι Μια ακόμη Μέκκα των Βλάχων, έκδ. Δήμου Βέροιας, Βέροια, 2005, σελ. 76.
[3] Ένας παιγνιώδης αναριθμητισμός στην εκτύπωση της ένδειξης της χρονολογίας στο οικείο φύλλο του «Αστέρος» (1396 αντί του ορθού 1936) μεταθέτει τα διαδραματισθέντα τον πρώτο μήνα του (τότε) νεοπαγούς καθεστώτος (της 4ης Αυγούστου) στα δίσεκτα χρόνια του κυρ-Μανουήλ του Β΄ του Παλαιολόγου…
