ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΠΟΤΑΜΟΙ ΤΗΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΑΛΙΑΚΜΩΝ, ΦΕΡΗΣ, ΒΕΡΗΣ-ΦΕΡΩΝ, ΒΕΡΩΝ ΤΡΙΠΟΤΑΜΟΣ ΟΛΓΑΝΟΣ, ΑΡΑΠΙΤΣΑ  - Γ΄ ΟΛΓΑΝΟΣ  – ΑΡΑΠΙΤΣΑ

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΠΟΤΑΜΟΙ ΤΗΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΑΛΙΑΚΜΩΝ, ΦΕΡΗΣ, ΒΕΡΗΣ-ΦΕΡΩΝ, ΒΕΡΩΝ ΤΡΙΠΟΤΑΜΟΣ ΟΛΓΑΝΟΣ, ΑΡΑΠΙΤΣΑ - Γ΄ ΟΛΓΑΝΟΣ – ΑΡΑΠΙΤΣΑ

Γράφει ο

Θωμάς Γαβριηλίδης

Γ΄ ΟΛΓΑΝΟΣ

– ΑΡΑΠΙΤΣΑ

Έπειτα από την αρκετά πειστική, όπως νομίζω, ταύτιση του ιδρυτή και ονοματοδότη της Βέροιας (Φέροιας), του Φέρωνα-Βέρωνα (ο Φέρων, η Φέροισα, η Φέροια, Βέροια) με τον ποταμό της Βέροιας, τον Τριπόταμο, η ταύτιση του Όλγανου, του ποτάμιου θεού της Ημαθίας, αδελφού της Μίεζας και της Βέροιας, με τον ποταμό της διαδόχου της Μίεζας Νάουσας, την Αράπιτσα, μπήκε, νομίζω, σε μονόδρομο, σε έναν μονόδρομο όμως με σίγουρη διέξοδο την ταύτιση Όλγανου-Αράπιτσας, βασιζόμενη σε πολύ πειστικές μαρτυρίες, τις εξής:

1. Το 1947 βρέθηκε τυχαία στην περιοχή του Άνω Κοπανού της Νάουσας, όχι πολύ μακριά από τις όχθες της Αράπιτσας, η θαυμάσια ενυπόγραφη προτομή του ποτάμιου θεού Όλγανου (2ος αι. μ.Χ.) απαστράπτουσα, ανέγγιχτη σχεδόν από τους αιώνες, σαν να αναστήθηκε από τον τάφο, στον οποίο την είχαν ενταφιάσει κάποιοι ευλαβικοί λάτρεις του.

Ήταν τότε, δυστυχώς, μαύρα χρόνια εμφύλιου σπαραγμού και το σπουδαίο γεγονός της εύρεσης του Όλγανου πέρασε απαρατήρητο. Ο Όλγανος μεταφέρθηκε σε Μουσείο της Θεσσαλονίκης, αρχικά, και έπειτα της Βέροιας, και περίμενε να έρθει η ώρα της αναγνώρισης.

Για τον γράφοντα το σημείωμα αυτό η ώρα αυτή ήρθε, όταν πρωτοδιάβασε γύρω στα 1970 τον πρώτο τόμο της «Ιστορίας της Βέροιας και της περιοχής», τ.Α΄(εκδ. 1960) του ιστορικού Γ.Χ. Χιονίδη και μάλιστα όσα για τον Όλγανο περιέχονται στις σλίδες 51, σημ. 20 και 100, από την οποία αντιγράφω τα σχετικά με την ταύτιση Όλγανου-Αράπιτσας: «…Εξάλλου η ανεύρεσις προτομής νέου με το όνομα Όλγανος… εις το χωρίον Άνω Κοπανός, το οποίον ευρίσκεται επί της Δημοσίας οδού Βεροίας-Ναούσης, ενισχύει την άποψιν ότι η Μίεζα έκειτο εις την περιοχήν Ναούσης, χωρίς να αποκλείεται μάλιστα, η σημερινή ΑΡΑΠΙΤΣΑ να ελέγετο Όλγανος (ποταμός), συμφώνως και με τας απόψεις του Θεαγένους και του Στεφάνου Βυζαντίου.

2. Για πιθανή επίσης ταύτιση του ποταμού θεού Όλγανου με τον ποταμό Αράπιτσα της Νάουσας διάβασα, για δεύτερη φορά, στη σελίδα 8 (οκτώ) του βιβλίου «Λευκάδια-Αρχαία Μίεζα» (εκδ. Υπουργείου Πολιτισμού – Ταμείου Αρχαιολογικών πόρων και απαλλοτριώσεων – Αθήνα 1997) της αρχαιολόγου Κατερίνας Ρωμιοπούλου. Από το προαναφερθέν βιβλίο αντιγράφω τα εξής σχετικά με την ταύτιση Όλγανου-Αράπιτσας: «Σύμφωνα με τους τοπικούς μύθους, τα τρία τέκνα του μυθικού βασιλιά της περιοχής Βέρη, έδωσαν τα ονόματά τους, οι μεν κόρες του στις δύο σημαντικές πόλεις της Ημαθίας, Βέροια και Μίεζα, ενώ ο γιος του Όλγανος μεταμορφώθηκε σε ποτάμιο θεό και έδωσε το όνομά του στο ποτάμι, που ίσως ταυτίζεται με το ποτάμι ΑΡΑΠΙΤΣΑ, που κατεβαίνει αφριστό από τη Νάουσα στον κάμπο κοντά στο χωριό Κοπανός. Μια προτομή του Όλγανου, που χρονολογείται στο δεύτερο αιώνα μ.Χ., εμπνευσμένη από τον τύπο του Αντίνοου, υπάρχει στο Μουσείο της Βέροιας. Αποκαλύφθηκε τυχαία στην περιοχή του Κοπανού, όπου ίσως υπήρχε ένα ιερό προς τιμήν του».

Τα κείμενα του Γ.Χ. Χιονίδη και Κ. Ρωμιόπουλου που παρουσιάστηκαν πιο πάνω, μαζί με κείμενο από την Ιστορία της Πόλεως Ναούσης (Έδεσσα 1924) του συγγραφέα Ε.Ι. Στουγιαννάκη (1875-1938), στο οποίο εκφράζεται η άποψη ότι το όνομα Αράπιτσα ήταν αρχικά το όνομα της πηγής και έπειτα έγινε όνομα του ποταμού που σχηματίζεται από τα νερά αυτής της πηγής (Ιστ. Πολ. Ν., σελ. 22), δεν αφήνει, νομίζω, καμιά αμφιβολία ότι η πηγή του ποτάμιου θεού Όλγανου δεν πήρε το όνομα Αράπιτσα «εκ του ότι ρέει το ύδωρ επί μέλανος εδάφους κοίτης υδροχαρών φυτών (Ι.Π.Ν. σελ. 22, σημ. 1), αλλά από την ιερότητα του θεϊκού ποταμού της.

Ο ΠΟΤΑΜΟΣ ΘΕΟΣ Η ΠΗΓΗ ΤΟΥ ΙΕΡΑ

Εφόσον ο ποταμός θεωρούνταν θεός, ήταν επόμενο και η πηγή του να θεωρείται ιερά, ιαρά (αιολοδωρ) Πίσα, στα χρόνια των μύθων και των παραδόσεων των αρχαίων Ελλήνων, πιο παλιά ασφαλώς και από τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες (776 π.Χ.), οι οποίοι οργανώθηκαν στην περιοχή της Πελοποννησιακής Πίσας, ιερής πηγής της Ολυμπίας, από το όνομα της οποίας χαρακτηριζόταν και η περιοχή της ως Πισάτις (Πίσα=πηγή, ποτίστρα).

Η ΔΙΑΦΥΛΑΞΗ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΘΑΥΜΑ

Η διαφύλαξη από τους κατοικούντες στην περιοχή της Αράπιτσας του σύνθετου ονόματός της με τον τόνο στη λήγουσα του πρώτου συνθετικού, σύμφωνα με τον αρχαίο κανόνα τον σχετικό με τον τονισμό των σύνθετων ονομάτων, παρά τις προσπάθειες στα χρόνια της καθαρεύουσας να καθιερωθεί η κλίση του ως απλού ονόματος (όχι σύνθετου) «η Αραπίτσα, της Αραπίτσης…», είναι πράγματι ένα γλωσσικό θαύμα παρόμοιο με εκείνο της διαφύλαξης από τους Βεροιαίους (Βεροιώτες, Βεργιώτες) του πανάρχαιου ονόματος της πόλης τους.

Δεν ξεχνώ πώς αντιδρούσαμε στα μαθητικά μας χρόνια τα προσφυγόπουλα, όπως και οι ντόπιοι Ναουσαίοι συμμαθητές μας, όταν ακούαμε τους καθαρευουσιάνικους τύπους «Αραπίτσα» «εν τη Αραπίτση»…

Η ευγενέστερη αντίδραση ήταν «πώς φαίνεται ότι δεν ξέρει ακόμα καλά τους Ναουσαίους…».

Συνεχίζεται

Ο ΔΑΙΜΩΝ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ

«Ο Δαίμων του Τυπογραφείου» έγραψε στο προηγούμενο σημείωμά μου: Φέρουν αντί Φέροον, προετοιμάζοντας αντί προσαρμόζοντας, ουσία αντί σημασία, προσέλευση αντί προέλευση, 1970 αντί 1979.

Εφημερίδα Λαός
ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Εφημερίδα Λαός - Τοπική Εφημερίδα

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Για την ΕΔΕ σε εκπαιδευτικούς του 4ου ΓΕΛ  Βέροιας για την ομιλία της Αλέιδα Γκεβάρα σε μαθητές του σχολείου

Για την ΕΔΕ σε εκπαιδευτικούς του 4ου ΓΕΛ Βέροιας για...

Από την ΤΕ ΗΜΑΘΙΑΣ του ΚΚΕ, ανακοινώνονται τα...

ΕΛΜΕ Ημαθίας: Ανακοίνωση για την ΕΔΕ σε εκπαιδευτικούς σχολείου της Βέροιας

ΕΛΜΕ Ημαθίας: Ανακοίνωση για την ΕΔΕ σε εκπαιδευτικούς...

Η ΕΛΜΕ Ημαθίας ανακοινώνει τα εξής: «Η ΕΛΜΕ εκφράζει...

Την Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου στο Δημαρχείο Βέροιας: Ημερίδα για την βελτίωση κτηνοτροφικών  μονάδων και γαλακτοκομικών προϊόντων

Την Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου στο Δημαρχείο Βέροιας: Ημερίδα...

Ο Αντιδήμαρχος Αγροτικής Ανάπτυξης, Εμπορίου,...

Η προσπάθεια υποτίμησης  του Κώστα Παλουκίδη και η Σιωπή της Νέας Δημοκρατίας

Η προσπάθεια υποτίμησης του Κώστα Παλουκίδη και η...

Του Χρήστου Μακρίδη*Στο τελευταίο Δημοτικό Συμβούλιο...

Ευχαριστήριο του Δημοτικού Σχολείου Ριζωμάτων - Δασκίου - Σφηκιάς

Ευχαριστήριο του Δημοτικού Σχολείου Ριζωμάτων -...

Η διεύθυνση και οι εκπαιδευτικοί του Δημοτικού...

Συγχαρητήρια στους μαθητές  και μαθήτριες του 1ου Δημοτικού Σχολείου Αλεξάνδρειας για τη βράβευσή τους στην Πανελλαδική Σχολική Σκυταλοδρομία

Συγχαρητήρια στους μαθητές και μαθήτριες του 1ου...

 Η Αντιδήμαρχος της Διεύθυνσης Κοινωνικής Προστασίας,...

Χριστουγεννιάτικη γιορτή στο ΚΑΠΗ Αλεξάνδρειας την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου

Χριστουγεννιάτικη γιορτή στο ΚΑΠΗ Αλεξάνδρειας την...

Η Αντιδήμαρχος της Διεύθυνσης Κοινωνικής Προστασίας...

Ν. Ε. Ημαθίας ΠΑΣΟΚ –ΚΙΝΑΛ: Δυναμική επιστροφή στην κοινωνία, επιτυχημένη περιοδεία στην Ημαθία με όραμα για το μέλλον (ΦΩΤΟΣ)

Ν. Ε. Ημαθίας ΠΑΣΟΚ –ΚΙΝΑΛ: Δυναμική επιστροφή στην...

Η Νομαρχιακή Επιτροπή Ημαθίας ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής,...

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΑΡΘΡΩΝ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ # ΝΕΑ

Σχετικά άρθρα

Η είδηση της αιφνίδιας απώλειας του 66χρονου ηλεκτρολόγου Γιώργου Κουτσιώνη, το πρωί της Τετάρτης (29/5/2024), σκόρπισε θλίψη στην κοινωνία της Βέροιας.  Ο Γιώργος Κουτσιώνης υπήρξε άριστος επαγγελματίας και...

Θανατηφόρο τροχαίο σημειώθηκε σήμερα, πρωί Δευτέρας 1 Απριλίου, λίγο πριν τις 10.00, στην Πατρίδα Βέροιας, όταν  ΙΧ αυτοκίνητο που κινούνταν απο Βέροια προς Νάουσα , ξέφυγε απο τον έλεγχο, πέρασε στο αντίθετο...

Από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος - Καθαριότητας και Πολιτικής Προστασίας του Δήμου Βέροιας, ανακοινώνεται ότι επικαιροποιήθηκε από την ΕΜΥ, το έκτακτο δελτίο επιδείνωσης καιρού, το οποίο για την περιοχή μας,...

Ο χαρακτηριστικός ήχος και το προειδοποιητικό μήνυμα από το 112 ελήφθη πριν λίγο(απόγευμα Δευτέρας 04/9) από τους κατοίκους σε όλη την Ημαθία. Το «καμπανάκι» από την Πολιτική Προστασία χτύπησε λόγω της...