Γράφει ο Θωμάς Γαβριηλίδης
Φιλόλογος-Συγγραφέας
Για το «Ανοιξιάτικο Τριαντάφυλλο», το αποκαλούμενο στα αρχαία Ελληνικά (Ιωνική διάλεκτος) «Ειαρινόν Ρόδον» είχα αφιερώσει το 1992 στην εφημερίδα ΒΕΡΟΙΑ ένα σημείωμα, πριν από τριανταδύο περίπου χρόνια, τότε που είχα πρωτοδιαβάσει ένα σχετικό άρθρο του αρχαιολόγου Φώτη Πέτσα σε ένα παλιό φύλλο (20-2-1977) της εφημερίδας της Θεσσαλονίκης «Ελληνικός Βορράς» και είχα δει επίσης και τη φωτογραφία της επιτύμβιας στήλης που το συνόδευε και είχε κινήσει το ενδιαφέρον μου, επειδή, όπως αναφερόταν, είχε βρεθεί στην περιοχή της αρχαίας Μίεζας, τώρα Νάουσας.
Την επιτύμβια στήλη του «Ειαρινού Ρόδου της Μίεζας» ευτύχησα να τη δω έπειτα από τριανταδύο περίπου χρόνια αναρτημένη στην ανατολική πλευρά του σχετικά πρόσφατα στημένου μεταλλικού «Τοίχου της Μνήμης» στον υπαίθριο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Βέροιας (Λεωφ. Ανοίξεως), και να διαβάσω «ιδίοις όμμασι» το χαριτωμένο επίγραμμά της, ένα ημαθιώτικο ποιηματάκι των μέσων του τρίτου μετά Χριστόν αιώνα, για το οποίο και θεώρησα ότι έπρεπε να αφιερώσω ένα σύντομο σημείωμα, αυτή τη φορά στο ΛΑΟ.
ΣΑΝ ΡΟΔΟ ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΟ
1. Σαν ρόδο ανοιξιάτικο μ’ άρπαξε πριν την ώρα μου
2. θεός ανθρωποχαλαστής πριν να χαρώ τον κόσμο
3. και πάνω από τον τάφο μου στήσανε μια στηλίδα
4. ο Αμυντιανός μαζί κι η ίδια η Ολυμπιάδα,
5. αυτοί που μ’ αναθρέψανε κι ήταν αγαπητοί
6. πολύ πιο περισσότερο απ’ όλους τους γονείς.
ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
1. Ως ρόδον ειαρινόν με βροταφθόρος ήρπασε δαίμων,
2. σήμα δε θείντ’ επ’ εμοί γονέων πολύ φίλτατοι όντες
3. οι μ’ ανέθρεψαν, Αμυντιανός και Ολυμπιάς αυτή.
ΣΧΟΛΙΑ
Το επίγραμμα του ειαρινού ρόδου της Μίεζας χρονολογείται στα μέσα του τρίτου μετά Χριστόν αιώνα και αποτελείται από τρεις δακτυλικούς εξάμετρους στίχους, έχει δηλαδή αρχαϊκή μορφή, όπως και το επίγραμμα της «Μινυνθαδίης Γαλατίας», το οποίο προέρχεται επίσης από την περιοχή της Μίεζας-Νάουσας και παρουσιάζεται στη συνέχεια:
Η ΜΙΚΡΟΥΛΑ ΑΡΧΟΝΤΟΠΟΥΛΑ ΓΑΛΑΤΙΑ
1. Η αρχοντοπούλα ειμ’ εγώ η μικρούλα Γαλατία,
2. Ευγένεια λεν τη μάνα μου κι Ελπίδιο τον πατέρα.
3. Μέσα στο γλυκοχάραμα του δεύτερού μου χρόνου
4. έφυγα κι άφησα το φως του ήλιου κοπελούδα
5. σαν μια μικρή τριανταφυλλιά που αμέσως μαραζώνει
6. μαζί με τα μπουμπούκια της τα νεοτρυγημένα.
ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
1. Αίματος εξ αγαθοίο μινυνθαδίη Γαλατία
2. μητέρος Ευγενείης ηδ’ Ελπιδίοιο τοκήος
3. δευτέρω εν λυκάβαντι φάος λίπον ηΰτε ρόδον
4. αρτιθαλές καλύκεσι νεοδρέπτοισι μαρανθέν.
ΣΧΟΛΙΑ
Η επιτύμβια στήλη πάνω στην οποία είναι χαραγμένο το επίγραμμα «της μινυνθαδίης Γαλατίας» φωτογραφήθηκε από άγνωστον σε άγνωστο τόπο. Μια φωτογραφία της έπεσε στα χέρια του Ναουσαίου αρχιτέκτονα Α. Οικονόμου, ο οποίος μου την έδωσε το 1997 με την παράκληση να τη δημοσιεύσω, με την ελπίδα μέσω της δημοσίευσης να βρεθεί η αρχαία επιτύμβια στήλη.
Η δημοσίευση έγινε πράγματι στο ΛΑΟ της 4 Σεπτεμβρίου του 1997 με ένα σημείωμά μου τιτλοφορούμενο «Στην μινυνθαδίην Γαλατίαν από τη Μίεζα», αλλά δυστυχώς ως τώρα που γράφω το σημερινό μου σημείωμα δεν έχω καμιά πληροφορία για την τύχη της επιτύμβιας στήλης της Μιεζαίας (;) μικρούλας ολιγόζωης Γαλατίας.
Στην επιτύμβια στήλη της μινυνθαδίης Γαλατίας, όπως φαίνεται και στη φωτογραφία της, που παρουσιάζεται και στο σημερινό μου σημείωμα, δεν υπάρχει καμία ανάγλυφη μορφή, ενώ στην επιτύμβια στήλη του «Ειαρινού Ρόδου», από τη Μίεζα επίσης, υπάρχει ανάγλυφη παράσταση Αφροδίτης, αυτοδίδακτου, όπως φαίνεται γλύπτη, της οποίας μόνο το χτένισμα παραπέμπει στο άγαλμα της Υπολυμπιδίας Αφροδίτης του Δίου.
ΟΙ ΜΙΚΡΕΣ ΑΦΡΟΔΙΤΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ
ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ
Εκτός από την επιτύμβια στήλη του Ειαρινού Ρόδου της Μίεζας στο αρχαιολογικό Μουσείο της Βέροιας υπάρχουν και μερικές άλλες επιτύμβιες στήλες αφιερωμένες σε κορασίδες, που φέρουν ανάγλυφη παράσταση Αφροδίτης, ως εξής:
1. Επιτύμβια στήλη Ζωσίμης. Βρέθηκε το 1974 κατά τη θεμελίωση του Γυμνασίου θηλέων στην «Κάτω Ελιά» και παραδόθηκε στο Α.Μ.Β. από τον Θ. Μιχαηλίδη. Προέρχεται από το νότιο νεκροταφείο της αρχαίας Βέροιας. Φέρει την εξής επιγραφή: «Κλαύδιος Απολλώνις Ζωσίμη παρθένω μνείας χάριν». Ανήκει στον 3ο αι. μ.Χ.
2. Επιτύμβια στήλη Αμυντιανής. Επισημάνθηκε το 1972 εντοιχισμένη στο προαύλιο της οικίας Αρζόγλου. Ανήκει στον 2ο-3ο αι. μ.Χ. Φέρει την εξής επιγραφή: «Τιτιανός Αμυντιανή τω γλυκυτάτω τέκνω μνείας χάριν».
3. Επιτύμβια στήλη της Αλεξάνδρας: Βρέθηκε στην τοποθεσία της Βέροιας «Βόσπορος» και παραδόθηκε στο Α.Μ.Β. το 1961 από τον. Θ. Νικολαΐδη. Έχει εγγεγραμμένη αετωματική επίστεψη και ανάγλυφες παλάμες (σύμβολα πρόωρου θανάτου) και ανάγλυφη παράσταση σε παραλληλόγραμμο βάθυσμα Αφροδίτης και Θανάτου. Ανήκει στο πρώτο μισό του 3ου αι. μ.Χ. και φέρει την εξής επιγραφή: «Αλεξάνδρα τη γλυκυτάτη αδελφή οι αδελφοί μνείας χάριν, χαίρε παροδίτα».
ΜΝΗΜΕΣ
Η παρομοίωση της δίχρονης (Μιεζαίας) Γαλατίας με μικρούλα τριανταφυλλιά, που μαράθηκε μόλις της τρύγησαν τα μπουμπούκια της, μου θύμισε (παράξενη που είναι αλήθεια η μνήμη) ένα βεργιώτικο δημοτικό (αποκριάτικο μάλλον) τραγούδι, που αρχίζει ως εξής:
«Άσπρη μου τριανταφυλλίτσα μι κουντζέδις δικουχτώ,
ποιος αρνιέτι την αγάπη, να την αρνηθώ κι ιγώ».
Η παρομοίωση της άλλης μικρούλας Μιεζαίας, της κόρης του Αμυντιανού και της Ολυμπιάδας, με ανοιξιάτικο τριαντάφυλλο «Εαρινό Ρόδο», εκτός του ότι μου έφερε στη μνήμη την αναφορά του πατέρα ης Ιστορίας Ηρόδοτου στους κήπους του Μίδα με τα μυρωδάτα εξηκοντάφυλλα ρόδα στους πρόποδες του απάτητου στις βαρυχειμωνιές Βέρμιου (περασμένα μεγαλεία λόγω κλιματικής αλλαγής;) μου θύμισε και το περίφημο ποίημα του κορυφαίου μας ποιητή Κωστή Παλαμά.
ΡΟΔΟΥ ΜΟΣΧΟΒΟΛΗΜΑ
Εφέτος άγρια μ’ έδειρεν η βαρυχειμωνιά
που μ’ έπιασε χωρίς φωτιά και μ’ ηύρε χωρίς νιάτα,
κι ώρα την ώρα πρόσμενα να σωριαστώ βαριά
στη χιονισμένη στράτα.
Μα χτες καθώς με θάρρεψε το γέλιο του Μαρτιού
και τράβηξα να ξαναβρώ τ’ αρχαία τα μονοπάτια,
στο πρώτο μοσκοβόλημα ενός ρόδου μακρινού
μου δάκρυσαν τα μάτια.
ΑΕΙΘΑΛΕΙΣ
Ο φετινός χειμώνας ίσως να καταγραφεί ως ο θερμότερος των τελευταίων χρόνων. Δεν έπεσαν τα χιόνια που έπεφταν κάποτε, ούτε έκανε τις παλιές παγωνιές, μάρτυρες οι τριανταφυλλιές του κήπου του Α.Μ.Β. που αν δεν κλαδεύονταν, δεν έλεγαν να ρίξουν τα φύλλα τους και να ανθίζουν. Όμοια και η τριανταφυλλιά του προκήπιού μας, που δεν έπαψε να μπουμπουκιάζει. Βέβαια το κρύο ήταν αρκετά τσουχτερό, αλλά όχι αβάσταχτο, ούτε για τους γέροντες, σε αντίθεση με τα καύσιμα που οι τιμές τους «καίνε» χωρίς να ζεσταίνουν…
Ας μη λέμε όμως μεγάλα λόγια, γιατί έχουμε ακόμη μπροστά μας το Μάρτη. Πριν από μερικά χρόνια είχε χιονίσει και αρχές του Απρίλη…
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Λ. Γουναροπούλου – Μ.Β. Χατζοπούλου – Επιγραφές Κάτω Μακεδονίας, τεύχος Α΄ Επιγραφές Βεροίας.
φωτογραφία: Επιτύμβια στήλη «Μικρούλας Γαλατίας»
