Το νέο δημογραφικό τοπίο της χώρας, οι νέες ανάγκες που δημιουργεί η γήρανση του πληθυσμού, καθώς και οι πολιτικές που πρέπει να αναληφθούν για την ανάσχεση του δημογραφικού μαρασμού της χώρας και τη στήριξη της οικογένειας, συζητήθηκαν στη θεματική εκδήλωση για το Δημογραφικό, στο πλαίσιο του εορτασμού της 3ης του Σεπτέμβρη.
Ο καθηγητής Βύρων Κοτζαμάνης, Διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Ερευνών Μελετών Δημογραφίας ΙΔΕΜ συνόψισε τις αλλαγές στο δημογραφικό τοπίο της χώρας από τη δεκαετία του ’50. «Έχουμε υπερσυγκέντρωση στον χώρο, καθώς το 50% του πληθυσμού έχει συγκεντρωθεί σε λιγότερο από το 2% της επιφάνειας και το 57% σε 100 μονάχα από τους 14.000 οικισμούς της χώρας. Επίσης, τα τελευταία 20 χρόνια, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής στην Ελλάδα είναι χαμηλότερη σε σχέση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Οι άλλοι πάνε σαν λαγοί, εμείς σαν χελώνες», είπε χαρακτηριστικά.
Έθιξε, δε, το ζήτημα της μείωσης των γεννήσεων, αφού όσο γεννήθηκαν το 1935 έκαναν κατά μέσο όρο τα 1.000 ζευγάρια 2.150 παιδιά, όσοι γεννήθηκαν τη δεκαετία του ‘60 έκαναν τα 1.000 ζευγάρια 2.000 παιδιά, ενώ οι νέοι που γεννήθηκαν το ‘80 θα κάνουν τα 1.000 ζευγάρια μόλις 1.450 παιδιά.
Αναφερόμενος στην αύξηση των ηλικιών άνω των 65, που προσεγγίζουν το 23% του πληθυσμού, ο κ. Κοτζαμάνης τόνισε: «Έχουμε και μια γήρανση μέσα στη γήρανση. Το ειδικό βάρος των 85 και πάνω σε αυτή την κατηγορία έχει αυξηθεί συνταρακτικά. Δηλαδή σήμερα σχεδόν 1 στους 4 είναι από 65 ετών και πάνω και εξ αυτών 1 στους 5 είναι από 85 ετών και πάνω». Προσδιόρισε την Άρτα, την Πρέβεζα, την Ευρυτανία, τη Φθιώτιδα, τη Φωκίδα ως τους πιο «γερασμένους» νομούς της χώρας, όπου πάνω από 1 στους 3 είναι άνω των 65 ετών.
Ως αποτέλεσμα, τα τελευταία 13 χρόνια, η χώρα μας είναι αντιμέτωπη με μία μείωση του πληθυσμού κατά 720.000, εκ των οποίων 510.000 είναι περισσότεροι θάνατοι από τις γεννήσεις. «Η ζυγαριά γεννήσεις και θάνατοι δεν μπορεί να γίνει θετική στην επόμενη 50ετία», ξεκαθάρισε ο κ. Κοτζαμάνης, τονίζοντας την ανάγκη να περιοριστεί η ψαλίδα των 60.000 θανάτων πάνω από τις γεννήσεις ετησίως.
«Πρέπει να ληφθούν ριζικά μέτρα για να αναστραφεί η τάση των νέων ζευγαριών να κάνουν λιγότερα παιδιά από τους γονείς τους. Μπορούμε να περιορίσουμε το έλλειμα στις 50.000. Θέλει μέτρα πολιτικής, από μόνο του δεν γίνεται. Επίσης, θα πρέπει να έχουμε ένα θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο, με την επιστροφή νέων που έχουν φύγει από τη χώρα μας και μια λελογισμένη εισροή αλλοδαπών που θα πρέπει να ενσωματωθούν στη χώρα μας. Συνολικά, θέλουμε γύρω στο 1,5 εκατ. στα επόμενα 35 χρόνια», κατέληξε.
Θέτοντας τη διάσταση των περιφερειακών διαφοροποιήσεων της δημογραφικής αλλαγής, ο δρ. Δημογραφίας και κύριος Ερευνητής του ΕΚΚΕ, Παύλος Μπαλτάς, τόνισες πως «τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν για το δημογραφικό δεν μπορούν να είναι οριζόντια». Έφερε ως παράδειγμα τις περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας και Στερεάς Ελλάδας, όπου βάσει των στοιχείων των τελευταίων απογραφών, η μείωση του πληθυσμού είναι στο -10% και -7% αντίστοιχα, όταν ο εθνικός μέσος όρος είναι -3%, ενώ η Κρήτη διατήρησε τον πληθυσμός (+0,2%) και το Νότιο Αιγαίο τον αύξησε κατά 6%.
Ο κ. Μπαλτάς κατέταξε την ένταση της δημογραφικής αλλαγής σε τρεις τύπου: τα μεγάλα αστικά κέντρα που συγκεντρώνουν τον νεανικό πληθυσμό, στις αγροτικές περιοχές όπου έχουμε το φαινόμενο του αποπληθυσμού της υπαίθρου και τις απομακρυσμένες περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα ακραίας γήρανσης.
«Τα μέτρα και οι πολιτικές θα πρέπει να προσαρμοστούν στις ανάγκες κάθε περιοχής. Αλλού αυτά θα είναι ανακουφιστικά, ώστε όσοι βρίσκονται εκεί να μην νιώθουν αποκομμένοι από το κράτος, την πρόνοια, τις παροχές υγείας, αλλού θα πρέπει να γίνει προσπάθεια αναγέννησης των αγροτικών περιοχών, με συγκράτηση του πληθυσμού. Ενώ στα αστικά κέντρα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν η χαμηλή γονιμότητα και η μεγάλη γήρανση», σημείωσε.
Τόνισε, ακόμα, πως τα μέτρα πέρα από αναστροφής, θα πρέπει να είναι και προσαρμογής στην πραγματικότητα. Δεδομένου ότι βαδίζουμε προς μια κοινωνία στην οποία ο 1 στους 3 θα είναι άνω των 65 ετών το 2050, αυτό δημιουργεί ειδικές ανάγκες στο σύστημα υγείας, στις υποδομές, στην πολεοδόμηση κ.α.
Παρουσιάζοντας ορισμένα από τα συμπεράσματα της έρευνας για το τι πιστεύουν οι Έλληνες, η Διευθύντρια Ερευνών της διαΝΕΟσις, Φαίη Μακαντάση, εστίασε στο fertility gap, με τον γενικό πληθυσμό να απαντά 2,6 στο «πόσα παιδιά θα θέλατε να κάνετε» και οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία 2,4, δηλαδή ένα παιδί περισσότερο από αυτό που κάνουν.
Ως προς τους ανασταλτικούς παράγοντες, «η συντριπτική πλειοψηφία αναφέρει τις οικονομικές δυσκολίες και την ανασφάλεια, ενώ δεύτερη έρχεται η έλλειψη σχετικών υποδομών», όπως ανέφερε, σχολιάζοντας πως η επίδραση των επιδοματικών πολιτικών είναι μόνο οριακή. «Είναι ξεκάθαρο -και πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε άπαντες- πως αυτό που έχει αλλάξει είναι ο τρόπος ζωής», υπογράμμισε.
Ειδικότερα, οι νέοι προσδιορίζουν ως σημαντικότερα προβλήματα τις χαμηλές αποδοχές, την ανεργία και η αδυναμία εύρεσης προσιτής στέγης, που επηρεάζουν την πρόθεση τεκνοποίησης. Ειδική αναφορά έκανε η κυρία Μακαντάση στις δημογραφικές προβολές για τον οικονομικά ενεργό πληθυσμού της χώρας, που εκτιμάται ότι θα μειωθεί κατά 1 εκατ. ως το 2050, επηρεάζοντας άμεσα την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
«Οι δύο σύγχρονες τάσεις οικογενειακής πολιτικής είναι το τέλος του ματερναλισμού, δηλαδή πώς η ενεργός συμμετοχή του πατέρα στην ανατροφή των παιδιών οδηγεί στις δεύτερες και τρίτες γεννήσεις, και η Σκανδιναβοποίηση, δηλαδή γενναιόδωρες άδειες και στους δύο γονείς», ανέφερε. Και συμπλήρωσε: «Για να πετύχουμε την εναρμόνιση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής χρειαζόμαστε πρωτίστως μια μεγάλη στήριξη στην προσχολική αγωγή. Είναι η πιο παραμελλειμένη βαθμίδα εκπαίδευσης στην Ελλάδα, με τη μεγαλύτερη συμβολή στις κοινωνικές ανισότητες» κατέληξε.
Η συντονίστρια της συζήτησης και Γραμματέας Τομέα Πρόνοιας, Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, Έφη Μπέκου, υπογράμμισε συνοψίζοντας ότι «το δημογραφικό δεν είναι ένα θέμα ούτε αριθμών ούτε στατιστικών, αλλά είναι ένα ζήτημα νέου παραγωγικού μοντέλου της χώρας και μιας νέας κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας που ακουμπάει ζητήματα διακυβέρνησης, ισότητας και δικαιοσύνης».
