Η λέξη «Πάσχα» προέρχεται από την εβραϊκή λέξη «Πεσάχ» που σημαίνει διάβαση-πέρασμα και ειδικότερα το πέρασμα των Ισραηλιτών από την Ερυθρά θάλασσα και ταυτόχρονα το πέρασμα από τη δουλεία των Φαραώ της Αιγύπτου στην ελευθερία.
Η εβραϊκή λέξη προέρχεται από την αιγυπτιακή λέξη «Πισάχ» που ήταν γιορτή της εαρινής ισημερίας και σήμαινε το πέρασμα-διάβαση του Ήλιου από τον Ισημερινό. Ήταν γιορτή της Άνοιξης που την γιόρταζαν όλοι οι λαοί αλλά με διαφορετικές ονομασίες.
Επειδή η εξέγερση των Εβραίων και η διάβασή τους από την Ερυθρά θάλασσα έγιναν τις ημέρες του αιγυπτιακού Πισάχ και επειδή οι Εβραίοι συνέχιζαν να το γιορτάζουν, ο Μωυσής όρισε τη γιορτή του Πισάχ ως ανάμνηση της διάβασης της Ερυθράς θάλασσας. Οι Εβραίοι της Παλαιστίνης γιόρταζαν το Πάσχα με μεγάλη επισημότητα στο Ναό του Σολομώντα στην Ιερουσαλήμ τον πρώτο μήνα του θρησκευτικού του έτους «Νισάν» που αντιστοιχεί σε μας το χρονικό διάστημα από 15 Μαρτίου μέχρι 15 Απριλίου και γιορταζόταν πάντα Σάββατο ενώ το χριστιανικό γιορτάζεται πάντα Κυριακή μεταξύ 4 Απριλίου και 8 Μαΐου.
Για μας τους χριστιανούς η λέξη «Πάσχα» σημαίνει το πέρασμα του Χριστού από το θάνατο στη ζωή. Στα χρόνια των Αποστόλων οι Χριστιανοί γιόρταζαν κανονικά το εβραϊκό Πάσχα μαζί με τους Εβραίους. Πρώτος ο Απόστολος Παύλος έδωσε στο Πάσχα χριστιανικό συμβολισμό και το σφάγιο (αρνί) που θυσίαζαν οι Εβραίοι έγινε ο ίδιος ο Χριστός που θυσιάστηκε για τις αμαρτίες του κόσμου.
Μέχρι το 1582 Ορθόδοξοι και Καθολικοί γιόρταζαν το Πάσχα την ίδια ημερομηνία. Έκτοτε οι Καθολικοί το γιορτάζουν συνήθως πριν από τους Ορθόδοξους.
Σύμβολο για τη γιορτή του Πάσχα αποτελούν τα κόκκινα αβγά όπως και οι λαμπάδες και το αρνί. Το αβγό σε όλους τους αρχαίους λαούς είναι το σύμβολο της ζωής και της δημιουργίας της Ανάστασης. Από το αβγό που μοιάζει με τάφο θα βγει η νέα ζωή το πουλί.
Τα κόκκινα αβγά καθιερώθηκαν κατά τα βυζαντινά χρόνια και προέρχονται πιθανότατα από αρχαίες γιορτές. Την ίδια προέλευση έχουν και οι πασχαλιάτικες κουλούρες με το αβγό στη μέση που δεν είχαν οι Εβραίοι. Οι Ρωμαίοι και οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το αβγό σαν διακοσμητικό των τάφων ή το έβαζαν και μέσα στους τάφους.
Στα Βυζαντινά χρόνια οι πασχαλιάτικες γιορτές κρατούσαν μία εβδομάδα κατά τη διάρκεια της οποίας απαγορευόταν η εργασία.
Τα κόκκινα αβγά συμβολίζουν τη χαρά για την Ανάσταση του Χριστού. Όταν το πουλάκι σπάζει το τσόφλι του αβγού και βγαίνει έξω θυμίζει τη μεγάλη στιγμή που κύλισε η πέτρα από την είσοδο του μνημείου του τάφου του Ιησού. Έτσι όπως ξεπήδησε η ζωή από τον τάφο έτσι με τα τσούγκρισμα των αβγών συμβολίζεται η νέα ζωή που φέρνει η Ανάσταση. Το τσούγκρισμα των αβγών είναι μία ακόμη συμβολική πράξη της Ανάστασης κι ένα από τα παλαιότερα πασχαλιάτικα έθιμα.
Τα αβγά βάφονται κόκκινα γιατί το κόκκινο χρώμα συμβολίζει το αίμα του Χριστού ή γιατί είναι το χρώμα της χαράς. Τα αβγά βάφονται τη Μ. Πέμπτη που, ονομάζεται και κόκκινη Πέμπτη ή Κοκκινοπέφτη. Σε πολλά μέρη το πρώτο κόκκινο αβγό που έβγαζαν από την κατσαρόλα το αφιέρωναν στην Παναγία, το έβαζαν στο εικονοστάσι και το κρατούσαν μέχρι το επόμενο Πάσχα. Το νερό που μένει στην κατσαρόλα μετά το βάψιμο των αβγών δεν το χύνουν όπου να ‘ναι αλλά σε ένα μέρος απ’ όπου δεν περνούν άνθρωποι. Σε μερικά μέρη με το νερό αυτό ραντίζουν τα πρόβατά τους, για να βγάζουν πολύ γάλα.
Με τα κόκκινα αβγά έχουμε και αρκετές λαϊκές παραδόσεις όπως αυτή με τις Μυροφόρες που επέστρεφαν χαρούμενες από τον τάφο του Χριστού και πήγαιναν να αναγγείλουν τη χαρμόσυνη είδηση της Ανάστασης στους μαθητές. Καθώς προχωρούσαν συνάντησαν μια γριούλα που πήγαινε στην πόλη να πουλήσει αβγά. Οι Μυροφόρες της ανακοίνωσαν το ευχάριστο γεγονός της Ανάστασης αλλά η γριούλα δύσπιστη τις είπε: «Αν πράγματι ο Χριστός αναστήθηκε τα αβγά μου να γίνουν κόκκινα». Πριν καλά-καλά αποσώσει το λόγο της, το θαύμα έγινε. Από τότε επικράτησε το βάψιμο των αβγών τη Μ. Πέμπτη για να δείξουν οι χριστιανοί ότι πιστεύουν στην Ανάσταση του Χριστού.
Καλό Πάσχα – Χαρούμενη Ανάσταση
Μάκης Δημητράκης
