Συνέχεια από το προηγούμενο Σαββατοκύριακο
Ο Θωμάς Λόγγος που θα είναι και ο συνεχιστής σ’ αυτή τη μεγάλη βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας, παντρεύεται την κόρη του συνεταίρου Δημητρίου Τσίτση, την Μίκα (Μαρία) και απέκτησαν δυο παιδιά, την Ευδοξία και τον Γρηγόρη. Ο Δημήτριος Λόγγος δεν παντρεύτηκε.
Είναι η δεκαετία του ‘30 και τα εργοστάσια στη Νάουσα, την Έδεσσα και τη Θεσσαλονίκη βρίσκονται στις καλύτερες μέρες. Είναι η εποχή που τα πλούτη είναι τόσα ώστε ο Λόγγος γίνεται το μεγαλύτερο όνομα ανάμεσα στους βιομηχάνους. Έχει κτήματα πολλά στο Άδενδρο καθώς και 3.000 πρόβατα από τα μεγαλύτερα τσελιγκάτα και πολλά στρέμματα βοσκοτόπια. Κτήματα όμως πολλά έχει και στις Ποζιαρίτες - Κεφαλοχώρι. Εκεί, είναι η προίκα που πήρε από τον πεθερό του ο Γαλάκης, τον Ιωάννη Μαλακούση. Κτήματα ο Μαλακούσης αγόρασε και για τους άλλους δύο γαμπρούς από τη Βέροια, τον Στέργιο Μάρκου και τον Στέφανο Χατζηνικολάκη ή Κόρτη. Τα κτήματα αγόρασε από τους δύο Μπέηδες του τσιφλικιού τον Ραμίς Μπέη και τον Τζιαφέρ Μπέη. Ένα μικρό κτήμα αγόρασε από τον Μπέη του Λουτρού.
Ο Μαλακούσης με τον Λόγγο το χάρισαν στην Αγία Κυριακή που τότε ήταν ένα μικρό παρεκκλήσι. Ο Λόγγος έχτισε μια νέα εκκλησία μεγαλύτερη, στάβλους για τα ζώα των προσκυνητών που πήγαιναν απ’ όλη την Κεντρική Μακεδονία στη θαυματουργή εικόνα. Έβγαλε δύο βρύσες και με τη δική του φροντίδα, έκαναν το ανάχωμα με προσωπική εργασία οι κάτοικοι των τριών χωριών, Κεφαλοχωρίου, Λουτρού και Π. Προδρόμου. Στο κτήμα του Κεφαλοχωρίου, στο Κονάκι, που ήταν στο κέντρο του χωριού, υπήρχε τυροκομείο - μπατσιό. Τα τυριά, τα κασέρια και τον αρίστης ποιότη¬τας μπάτσο τα πουλούσε στη Θεσσαλονίκη και μέχρι την Κωνσταντινούπολη.
Δεκάδες ήταν οι εργαζόμενοι στο κτήμα Κεφαλοχωρίου που δούλευαν με τα ζευγάρια τα χίλια στρέμματα. Τα γεννήματα ήταν άφθονα, κοπάδια πρόβατα και ζώα παραγωγής.
Στις αρχές του περασμένου αιώνα λειτουργεί τον πρώτο αλευρόμυλο στο Ρουμλούκι με μηχανή ντίζελ, έχει δυο μυλόπετρες που γυρίζουν όλο το χρόνο ασταμάτητα. Πριν τον πόλεμο λειτουργεί και λαδόμυλος, σουσαμόμυλος. Στην κατοχή το κτήμα Λόγγου γίνεται κέντρο διερχομένων-πεινασμένων που εκεί βρίσκουν και του πουλιού το γάλα. Από την δεκαετία του ‘30 πρώτος φέρνει αλωνιστική μηχανή - πατόζα, τρακτέρ LAZ, θεριστικές μηχανές, δετικές για το άχυρο. Το κτήμα αυτό είναι οργανωμένο και ο Λόγγος το επιβλέπει συχνά. Κατεβαίνει με το παϊτόνι, το οποίο είχε αγοράσει από τον βασιλιά της Σερβίας. Τον συνοδεύουν πάντα οι δύο πιστοί σωματοφύλακες. Ο Γουργολιάτος από τη Νάουσα, ένας ψηλός αδρής άνδρας με το γκρα (τύπος όπλου) και ένας ακόμα, ο Μπάκακας. Κάθε φορά που κατέβαινε στο χωριό μου, στο κτήμα του, πήγαινε στην εκκλησία και μοίραζε χρήματα σε φτωχές οικογένειες. Λένε, πως ήταν πολύ καλός χριστιανός. Πονόψυχος. Αυτό φυσικά το μαρτυρούν και οι αγαθοεργίες του, κτίζοντας το σχολείο ΓΑΛΑΚΕΙΑ στη Νάουσα. Όσο για τα παιδιά του τον Θωμά και τον Μήτσιο, σπάνια κατέβαιναν στο κτήμα αυτό. Τους είχαν απορροφήσει οι μεγάλες επιχειρήσεις στην Ευρώπη.
1936. Ο Θωμάς Λόγγος επιστρέφει να αναλάβει την κλωστοϋφαντουργία της Νάουσας και εκείνες που υπάρχουν στη Θεσσαλονίκη με τον κουνιάδο του Γρηγόρη Τσίτση. Όμως το εργοστάσιο της Νάουσας πήρε φωτιά και κάηκε ολοσχερώς. Ο Θωμάς με την Μίκα φεύγουν ξανά στην Ευρώπη, στις Κάννες. Εκεί συναναστρέφεται με Άραβες Σεΐχηδες, γίνεται πολύ γρήγορα από τα πρώτα οικονομικά ονόματα στην Δυτική Ευρώπη. Ανοίγει επιχειρήσεις στις Κάννες, Μόντε Κάρλο, Μονακό, Ντύσεντολφ, Νυρεμβέργη, Λοζάνη και Ισπανία. Γνωρίζοντας την οικονομική επιφάνεια του Θωμά Λόγγου οι Γερμανοί του προτείνουν ύστερα από τον πόλεμο να μπει στην ανόρθωση της οικονομίας τους. Στην Ελλάδα, τα εργοστάσια Τσίτση - Λόγγου στη Θεσσαλονίκη απασχολούν 1.000 περίπου εργατοϋπαλλήλους. Λειτουργεί εκκοκκιστήριο βάμβακος, κλωστήριο, υφαντουργείο και βαφείο. Από τα υφάσματα, την μεγάλη παραγωγή την παίρνουν τα τρία σώματα Στρατού Ξηράς, Ναυτικού και Αεροπορίας. Όμως καθώς η οικογένεια-δυναστεία πλησιάζει έναν αιώνα με τον δείκτη συνεχώς να ανεβαίνει, ήρθε η ώρα της παρακμής.
Είναι η δεκαετία του ‘50 - ‘60, μία από τις πιο σημαντικές δεκαετίες των τελευταίων αιώνων. Όλα αλλάζουν αυτή τη δεκαετία, είναι μετά από μια σειρά συνεχόμενους πολέμους, κατοχή και εμφύλιο. Είναι η εποχή που μπαίνουν στη ζωή μας καινούργια πράγματα σε όλους τους τομείς.
Συνεχίζεται
1955, Αύγουστος. Στον αλευρόμυλο του Λόγγου στο χωριό μου με προσλαμβάνουν με 25 δραχμές μερο¬κάματο. Είμαι βοηθός του Σταύρου Μήτσαλα από τη Νάουσα. Για τους αλευρόμυλους με πέτρες κλείνει ο κύκλος.
Βγαίνουν οι κυλινδρόμυλοι, τα μπουράτα. Ο Μήτσαλας συνταξιοδοτείται και αναλαμβάνω εγώ το αλευρόμυλο για λίγα χρόνια. Αυτή την περίοδο συχνά πυκνά κατεβαίνει ο Θωμάς Λόγγος με το γαλλικό αμάξι Ρενώ στο κτήμα. Έρχονται τα πρώτα σύννεφα. Πούλησε το κτήμα που είχε πάρει προίκα ο πατέρας του από τον Ιωάν. Μαλακουση. 1956, Πάσχα. Πηγαίνω τα πασχαλιάτικα δώρα στη Θεσσα¬λονίκη, στη Βασ. Ηρακλείου. Θαμπώνομαι από το γραφείο και τις εγκαταστάσεις λιανικής πώλησης εμπορευμάτων. Ένα γραφείο με τζαμαρίες στρογγυ¬λές, τρία τηλέφωνα μαύρα από βακελίτη, δερμάτινες μαύρες πολυθρόνες, πίνακες ζωγραφι¬κής με τους απογόνους και παλι¬ούς μετόχους. Για να περάσω μέσα, πέρασα από τη γραμματέα του. Τα τρία τηλέφωνα χτυπού¬σαν ασταμάτητα και ο τελευ¬ταίος αυτής της δυναστείας αγω¬νίζεται να διασώσει ό,τι έχουν δημιουργήσει από το 1860 έως το 1960. Φαίνεται όμως πως αδίκως προσπαθεί. Τα σύννεφα πυκνώ¬νουν, η καταιγίδα έχει φτάσει και οι βροντές δημιουργούν ένα αλα¬λούμ στην ψυχή του Θωμά Λόγ¬γου. Κάποια στιγμή με είδε, μου μίλησε, με ρώτησε τι κάνω εκεί στο κτήμα και παρ’ όλη τη φουρ¬τούνα, μου πρόσφερε γλυκό πορ-τοκάλι. Με έστειλε στο σπίτι του στην Αγγελάκη, εκεί η αρχόντισ¬σα κυρία Μίκα Λόγγου, κόρη του μεγάλου Δημ. Τσίτση και η κόρη της Ευδοξία με δέχτηκαν και εγώ τις έδωσα τα καλούδια που ήμουν φορτωμένος σαν χαμάλης, το αρνί και ένα καλάθι με κόκκινα αυγά. Με καλοδέχτηκαν και μου πρόσφεραν κρύα πορτοκαλάδα που την έβγαλε από το ηλεκτρικό ψυγείο. Πρώτη φορά είχα δει ηλεκτρικό, δεν γνώριζα καν αν υπάρχει αφού εμείς ούτε παγωνιέρα δεν είχαμε εκείνα τα χρόνια. Δεν πέρασε όμως πολύς χρόνος και ο Θωμάς Λόγγος εγκατέλειψε το γραφείο και τα μαύρα τηλέ¬φωνα και ήρθε στο κτήμα. Εκείνο τον καιρό υπήρχε ένα τηλέφωνο στο χωριό, το είχε μία ανάπηρη κοπέλα και ήταν μία «γαργάρα». Την είχαμε πει να μην μας φωνά¬ζει όταν καλούσαν τον Θωμά. Ο Θωμάς Λόγγος μένει πλέον μαζί μου. Εγώ μαγειρεύω, τον φροντί¬ζω για όλα, μαγειρεύω κότες, πάπιες που τις είχα καλοθρεμμένες στο μύλο, «σαν του μυλωνά τον πέτνο». Μαζί περνάμε νύχτες ατελείωτες, με το φως της γκα-ζόλαμπας και ένα ραδιόφωνο με ξηρή μπαταρία Tilefunkun. Ο Θωμάς ανοίγει πολλές φορές την αθώα, θα έλεγα, ψυχή του και με πίκρα μου εμπιστεύεται πολλά από αυτά που του είχαν κάνει οι στενοί του συνεργάτες. Πρώτα πρώτα, μου έλεγε για τους λογιστάδες, αυτοί του είχαν κάνει μεγάλο κακό. Αλλά και για άλλα θέματα, πως η κυβέρνηση τότε της δεξιάς δεν θέλησε να στηρίξει τις Βορειοελλαδικές κλω¬στοϋφαντουργίες. Τα χρήματα τα έδωσε στο νότο, στην Πειραϊ¬κή Πατραϊκή. Και τι δεν μου αφη¬γήθηκε από τα παλιά δικά του χρόνια... Αν θυμάμαι καλά ήταν γεννημένος το 1903 ή 1904. Για λίγο καιρό ήρθε και η κυρία Μίκα. Μια καλομαθημένη κυρία, από τις πιο πλούσιες γυναίκες στην Ευρώπη. Έζησε μέσα σε αμύθη-τους θησαυρούς και γνώρισε το ντουνιά όλο. Μιλούσε πολλές γλώσσες. Ήρθε και ο αδελφός της ο Γρηγόρης Τσίτσης που και αυτός τότε κρυβόταν από δικα¬στικούς κλητήρες. Αν θυμάμαι καλά είχαν μπει μέσα στα εργοστάσια αναγκαστικοί διαχειριστές και αυτοί είχαν ανα¬λάβει για καιρό τη διαχείριση των εργοστασίων Νάουσας και Θεσ-σαλονίκης. Ο Γρηγόρης ήταν τότε γύρω στα σαράντα πέντε του χρόνια. Ένας ψηλός, όμορφος, αρχοντάνθρωπος με ψυχή παιδι¬ού. Ίσως να μην ήταν και ο κατάλληλος να κρατήσει το τιμό¬νι μιας τέτοιας μεγάλης πρόγκας. Η καημένη η μάνα μου τους έφερ¬νε ζεστό ψωμί και μια μπλάνα τυρί πρόβιο, τους έκαμνε πίτες, που τρελαίνονταν. Κυρίως ο Θωμάς Λόγγος. Εγώ είμαι το παιδί που προσπαθεί να τους στηρίξει ακόμα και ηθικά, πόσο όμως να βοηθήσω; Ένας ολιγο¬γράμματος νέος του ‘50, απλή¬ρωτος μήνες, έστω και εκείνες τις 750 δραχμές το μήνα. Είχα ακού¬σει ιστορίες που σήμερα θα μπο¬ρούσε κανείς να τις μετατρέψει σε πολύ σπουδαίες ιστορίες της ζωής. Είναι ο τελευταίος καιρός. Δεν μπορώ πλέον να περιμένω, οι οικογενειακές μου υποχρεώ¬σεις, τα έξι αδέλφια (όλοι μικρό¬τεροι) περιμένουν από μένα να τους βοηθήσω. Και αυτό έγινε μια μέρα. Είχα κάνει τα χαρτιά μου για τη Γερμανία, ήταν τότε που τα τρένα φόρτωναν χιλιάδες κόσμο κάθε μέρα για τις φάμπρι¬κες της Γερμανίας και του Βελγίου τις στοές, όπως έλεγε το τραγού¬δι του αείμνηστου Στέλιου Καζα¬ντζίδη.
Όμως, η τύχη με οδήγησε στην Αυστρία για 22 μήνες και μετά στη Γερμανία. Για μένα ξεκίνησε ένας άλλος Γολγοθάς. Μετά από ένα περίπου χρόνο έμαθα πως τα είχαν ξεπουλήσει όλα στο κτήμα, τους μύλους, το κονάκι διακοσίων ετών κτίσμα και τα χωράφια. Ο Λόγγος ο Θωμάς έγινε υπάλληλος στο εργοστάσιο Ζάχαρης στη Λάρισα ως χημικός, ο Γρηγόρης Τσίτσης πέρασε και αυτός το δικό του Γολγοθά. Τα χρόνια πέρασαν, εγώ ήρθα στην Ελλάδα και ο καλός Θεός με αξίω¬σε να ξαναβρώ το Γρηγόρη Τσίτση και την κόρη του Λόγγου Ευδοξία. Ο Γρηγόρης ήταν ένας πολύ όμορφος γέρος, με τρεμά¬μενη φωνή και με καθαρό μυαλό. Δεν παντρεύτηκε ποτέ. Η Ευδο¬ξία Λόγγου, εγγονή της μεγάλης Ευδοξίας Μαλακούση, μου έφερε ό,τι είχε από το προσωπικό αρχείο Λόγγου, Μαλακούση, Χατζηνικολάκη και Μάρκου, και μου αφιέρωσε 45 λεπτά κουβέ¬ντας γύρω από όσα γνώριζε για τις τρεις μεγάλες οικογένειες (Μαλακούση - Λόγγου - Τσίτση). Ο Γρηγόρης συνεχώς με είχε αγκαλιά και ήταν δακρισμένος. Έτσι έκλεισε αυτό το οδοιπορικό με την οικογένεια Λόγγου. Λένε, πως τα πλούτη και η δόξα δεν κρατάνε πάνω από έναν αιώνα. Έτσι φαίνεται πως είναι, 1860-1960.
Αλήθεια, τι ήταν αυτή η οικογέ¬νεια; Ήταν ένας μύθος; Ένας θρύλος; Ένας κομήτης φωτεινός που φώτιζε την Ημαθία και χάθηκε αφήνοντας πίσω τα ελά¬χιστα σημάδια να τον θυμόμα¬στε; Δεν γνωρίζω. Ένα μόνο νοιώθω, πως έκαμα το χρέος μου σ’ αυτή την οικογένεια. Στην οικογένεια Λόγγου και στην Ευδοξία Μαλακουση. Αυτούς τους μεγάλους ανθρώπους και προσωπικότητες!
