Τα λαογραφικά μας Πάσχα Κόκκινα αβγά- Οβελίας- Μαγειρίτσα- Τσουρέκια- Λαμπάδες

Τα λαογραφικά μας Πάσχα Κόκκινα αβγά- Οβελίας- Μαγειρίτσα- Τσουρέκια- Λαμπάδες

Έρευνα επιμέλεια

Μάκης 

Δημητράκης


Η λέξη «Πάσχα» προέρχεται από την εβραϊκή λέξη «Πεσάχ» που σημαίνει διάβαση-πέρασμα και ειδικότερα το πέρασμα των Ισραηλιτών από την Ερυθρά Θάλασσα.

    Η εβραϊκή λέξη προέρχεται από την αιγυπτιακή λέξη «Πισάχ» που ήταν γιορτή της εαρινής ισημερίας και σήμαινε το πέρασμα του Ήλιου από τον Ισημερινό, γεγονός που γιόρταζαν πολλοί λαοί με διαφορετικές ονομασίες.

Επειδή το πέρασμα της Ερυθράς Θάλασσας έγινε την περίοδο του αιγυπτιακού «Πισάχ» ο Μωυσής όρισε τη γιορτή του σαν ανάμνηση της διαβάσης και της εξόδου των Εβραίων από τη χώρα των Φαραώ. Οι Εβραίοι γιόρταζαν με μεγάλη επισημότητα το Πάσχα, τον μήνα Νισσάν, τον πρώτο του θρησκευτικού τους έτους που αντιστοιχεί σε μας στο χρονικό διάστημα από 15 Μαρτίου μέχρι 15 Απριλίου και γιορταζόταν πάντα ημέρα Σάββατο.

Για μας τους χριστιανούς η λέξη «Πάσχα» σημαίνει το πέρασμα του Χριστού από το θάνατο στη ζωή. Στα χρόνια των Αποστόλων οι Χριστιανοί (προερχόμενοι κυρίως από Εβραίους) γιόρταζαν κανονικά το Πάσχα μαζί με τους Εβραίους. Πρώτος ο Απ. Παύλος έδωσε στο Πάσχα χριστιανικό συμβολισμό και το σφάγιο-αρνί που θυσίαζαν οι Εβραίοι έγινε ο ίδιος ο Χριστός που θυσιάστηκε για τις αμαρτίες του κόσμου και γιορταζόταν όπως και σήμερα πάντα Κυριακή μεταξύ 4 Απριλίου και 8 Μαΐου. 

Σύμβολο για το Πάσχα αποτελούν τα κόκκινα αβγά που καθιερώθηκαν κατά τα βυζαντινά χρόνια συνήθεια που προέρχεται πιθανόν από αρχαίες γιορτές αφού πολλοί αρχαίοι λαοί είχαν το αβγό σαν σύμβολο ζωής. Από το αβγό που μοιάζει με τάφο θα βγει ο νεοσσός, δηλαδή η νέα ζωή. Οι Ρωμαίοι αλλά και οι αρχαίοι Έλληνες συχνά χρησιμοποιούσαν τα αβγά σαν διακοσμητικό των τάφων ή τα έβαζαν μέσα στους τάφους.

Παλαιότερα στο χωριό Αλμαλή Μαλγάρων της Αν. Θράκης την παραμονή της Ανάστασης πήγαιναν και τοποθετούσαν κόκκινα αβγά στους τάφους. Το ίδιο έκαναν και στο χωριό Καστανιά της Λακωνίας μόνο που εδώ τα πήγαιναν ακριβώς μετά την Ανάσταση. Τα αβγά βάφονται κόκκινα γιατί το κόκκινο χρώμα συμβολίζει το αίμα του Χριστού αλλά και γιατί είναι το χρώμα της χαράς. Για το βάψιμο των κόκκινων αβγών υπάρχουν πολλές παραλλαγές. 

Το έθιμο του ψητού αρνιού -ο οβελίας- έχει κι αυτό πιθανότατα τις ρίζες του στους Εβραίους οι οποίοι στις 10 το μήνα Νισσάν, προμηθεύονταν ένα αρνί χρονιάρικο και το συντηρούσαν μέχρι τις 14 του ίδιου μήνα. Το βράδυ της ημέρας αυτής πήγαιναν στο ναό όπου γινόταν η θυσία. Από το αίμα του σφαγίου έβαζαν σημάδια στην πόρτα του σπιτιού τους. Το σφάγιο γινόταν οβελίας δηλαδή ψηνόταν (οβελός = ξύλινη σούβλα) και έπρεπε να φαγωθεί όλο εκείνη τη νύχτα. Αν έμενε κάποια ποσότητα έπρεπε να αποτεφρωθεί. Κατά τη διάρκεια του πασχαλιάτικου δείπνου έπιναν νερωμένο κρασί ενώ ήταν όλοι ντυμένοι έτοιμοι για πορεία σε ανάμνηση της εξόδου από την Αίγυπτο.

Το έθιμο του οβελία συνεχίστηκε - αλλά και συνεχίζεται- και μετά την εξάπλωση του χριστιανισμού και κυρίως από τους Έλληνες χριστιανούς.

Με το σφάγιο (αρνί) συνδέεται και η μαγειρίτσα, αν και αγνοούμε την εφεύρεσή της. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω το σφάγιο έπρεπε να καταναλωθεί όλο τη νύχτα της ανάμνησης της εξόδου των Εβραίων. Έτσι με τα εντόσθια (συκωταριά και έντερα) έφτιαχναν μία σούπα στην οποία πρόσθεταν και χόρτα.

Η μαγειρίτσα, ένα από τα κορυφαία πιάτα του εθνικού μας εδεσματολογίου αποτελεί μια επιλογή για το στομάχι και θα λέγαμε έρχεται να προετοιμάσει τον ανθρώπινο οργανισμό για να μη πέσει κατ’ ευθείαν από τη νηστεία της Σαρακοστής στην κρεατοφαγία της ημέρας του Πάσχα.

Τα χόρτα (κρεμμυδάκια, άνηθος και σε κάποιες παραλλαγές τα μαρούλια) συμβολίζουν τα πικρά χόρτα που έτρωγαν οι Εβραίοι σε ανάμνηση της σκλαβιάς τους από τους Αιγυπτίους. Παραλλαγή της μαγειρίτσας είναι και η Στιλικούρδα που φτιάχνουν ακόμα και στις μέρες μας σε ορισμένα μέρη της Κέρκυρας και στην οποία προσθέτουν σκόρδο και λευκό κρασί.

Στην Πολωνία υπάρχει ανάλογο έθιμο. Πρόκειται για το Μπορς, μια παραδοσιακή σούπα με λουκάνικα και βραστά αβγά που δε λείπει από το πασχαλιάτικο τραπέζι.

Έθιμο των ημερών είναι και τα τσουρέκια. Αφράτα γλυκά αρτοσκευάσματα με την ονομασία να προέρχεται πιθανότατα από την τούρκικη λέξη Corek που σημαίνει στρογγυλό-κυκλικό και που η παρασκευή τους χρονολογείται κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας. Το τσουρέκι συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού καθώς το αλεύρι ζωντανεύει και μεταμορφώνεται σε ψωμί ενώ το ζύμωμα σε πλεξούδες συμβολίζει την απομάκρυνση των κακών δαιμόνων.

Ανάλογα αρτοποιήματα έχουμε και σε άλλες χώρες.

•Στην Ισπανία έχουμε τη Mona de Pasco με μόνη διαφορά ότι στο μέσο της κουλούρας βάζουν άσπρα αβγά αντί κόκκινα.

•Στην Ιταλία φτιάχνουν το Πανετόνε σε σχήμα σταυρού ή περιστεριού.

•Στην Κροατία τη Panca, ένα είδος γλυκού ψωμιού σε σχήμα σταυρού και

•Στην Τσεχία επίσης γλυκό αρτοσκεύασμα σε σχήμα αρνιού αφού διαθέτουν ειδική φόρμα.   

Τέλος οι λαμπάδες είναι έθιμο που χρονολογείται στην πρωτοχριστιανική περίοδο, τότε που το βάπτισμα (ομαδικό τις περισσότερες φορές την περίοδο εκείνη) γινόταν το βράδυ της Ανάστασης ή την Κυριακή του Πάσχα. Οι παρευρισκόμενοι στο μυστήριο, κρατούσαν αναμμένα κεριά.

    Η φλόγα της λαμπάδας συμβόλιζε το φως του Χριστού που θα φώτιζε την ψυχή του νεοβαπτιζόμενου. Με το πέρασμα του χρόνου η εκκλησία μας -αν και βάπτισμα τελείται όλο το χρόνο- διατήρησε το έθιμο αυτό κατά τη λειτουργία της Ανάστασης ενώ δεν έπαψε να έχουμε -έστω και μία λαμπάδα- κατά την τέλεση του βαπτίσματος.

Πηγή: Γ. Μέγας (Ελληνικές εορτές και έθιμα της λαικής λατρείας)

Δ. Λουκάτος (Ανάσταση από τη θρησκευτική και ηθική εγκυκλοπαιδεία)

Ν. Πολίτης (Παραδόσεις 1904)

ΥΔΡΙΑ (εγκυκλοπαίδεια τ.43)

Διαδίκτυο     

    


Εφημερίδα Λαός
ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Εφημερίδα Λαός - Τοπική Εφημερίδα

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΤΕΕ

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΤΕΕ

Το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας γιορτάζει φέτος έναν...

Έφυγε από τη ζωή η Ζωή Γεωρ. Χαραλαμπίδου σε ηλικία 92 ετών

Έφυγε από τη ζωή η Ζωή Γεωρ. Χαραλαμπίδου σε ηλικία 92...

Έφυγε από τη ζωή και κηδεύεται την Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024...

Εμπορικός Σύλλογος Αλεξάνδρειας «Η ΕΝΟΤΗΤΑ»: Ανοικτό κάλεσμα στη δράση της «Λευκής Νύχτας»

Εμπορικός Σύλλογος Αλεξάνδρειας «Η ΕΝΟΤΗΤΑ»: Ανοικτό...

Ο Εμπορικός Σύλλογος Αλεξάνδρειας απευθύνει...

Πρόσκληση σε εθελοντική αιμοδοσία στο Νοσοκομείο Βέροιας

Πρόσκληση σε εθελοντική αιμοδοσία στο Νοσοκομείο...

Το  1ο Γυμνάσιο Βέροιας «Φιλίππειο»,  το 1ο ΓΕΛ ...

Αντικατάσταση των φωτιστικών με νέα τύπου LED, για την αναβάθμιση του οδικού φωτισμού στο Δήμο Αλεξάνδρειας

Αντικατάσταση των φωτιστικών με νέα τύπου LED, για την...

Ξεκίνησε να υλοποιείται το έργο, Βελτίωση Οδικής...

Την Τετάρτη 3 Απριλίου στο Επιμελητήριο Ημαθίας:  Ημερίδα για την εφηβική παραβατικότητα

Την Τετάρτη 3 Απριλίου στο Επιμελητήριο Ημαθίας: ...

Το Κέντρο Αναφοράς, Παροχής Συμβουλευτικής και...

Δώρα Κουρκουτά:  «Προσπαθούν σε λίγες  ημέρες να κάνουν ό,τι  επιδεικτικά αγνόησαν 9 χρόνια»

Δώρα Κουρκουτά: «Προσπαθούν σε λίγες ημέρες να κάνουν...

Από το Γραφείο Τύπου της παράταξης της Δώρας Κουρκουτά...

Από Βελόπουλο, Κουπελόγλου και Κοτίδη:  Ερώτηση στη Βουλή για την δημιουργία cargo αεροδρομίου στην Ημαθία

Από Βελόπουλο, Κουπελόγλου και Κοτίδη: Ερώτηση στη...

Ερώτηση προς τον κ. Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών και...

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΑΡΘΡΩΝ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ # ΝΕΑ

Σχετικά άρθρα

Από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος - Καθαριότητας και Πολιτικής Προστασίας του Δήμου Βέροιας, ανακοινώνεται ότι επικαιροποιήθηκε από την ΕΜΥ, το έκτακτο δελτίο επιδείνωσης καιρού, το οποίο για την περιοχή μας,...

Ο χαρακτηριστικός ήχος και το προειδοποιητικό μήνυμα από το 112 ελήφθη πριν λίγο(απόγευμα Δευτέρας 04/9) από τους κατοίκους σε όλη την Ημαθία. Το «καμπανάκι» από την Πολιτική Προστασία χτύπησε λόγω της...

Παρουσίαση: ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΒΑΣΙΑΔΗΣ Στις ανατολικές παρυφές του Γράμμου σε ύψος 1240 μέτρων και μια ανάσα από την αλβανική μεθόριο, βρίσκεται το χωριό Πληκάτι στο οποίο γεννήθηκε το 1937 και έζησε τα πρώτα παιδικά...

-Ε.Σ.Υ., μικρομεσαίοι, ακρίβεια, EΛΓΑ και πρώτη κατοικία, στις προτεραιότητας του κόμματοςΣτα πλαίσια της περιοδείας του στην Ημαθία και Πέλλα το προηγούμενο Σάββατο(17/6), ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Αλέξης...