Της Χρύσας Μπέκα , Ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια
«Επισκέπτεται κάποιος έναν σοφό
και του λέει:
«Θέλω
να μου διδάξεις τη σοφία σου, θέλω να γίνω σοφός. Θέλω κάθε στιγμή να μπορώ να
παίρνω τη σωστή απόφαση. Τι πρέπει να κάνω για να ξέρω ποια είναι η κατάλληλη
αντίδραση σε κάθε κατάσταση;»
Τότε, του λέει ο σοφός:
«Αντί
να σου απαντήσω σ’ αυτό που ρωτάς, θα σου κάνω μια ερώτηση: Βγαίνουν από μια
καμινάδα δύο άντρες. Το πρόσωπο του ενός είναι μουντζουρωμένο, του άλλου το
πρόσωπο είναι καθαρό. Ποιός από τους δύο θα πάει να πλύνει το πρόσωπό του;»
«Ε,
καλά, είναι ολοφάνερο» λέει ο άντρας, «θα πάει να πλυθεί εκείνος που το πρόσωπό
του είναι βρώμικο».
Και ο σοφός απαντάει:
«Το
προφανές δεν είναι πάντοτε η κατάλληλη αντίδραση. Πήγαινε και ξανασκέψου το.»
Φεύγει ο άντρας, συλλογίζεται επί δεκαπέντε
μέρες κι επιστρέφει ικανοποιημένος για να πει στον σοφό:
«Τι
ανόητος που ήμουν! Τώρα κατάλαβα: θα πάει να πλυθεί αυτός που το πρόσωπό του
είναι καθαρό. Γιατί αυτός που έχει καθαρό πρόσωπο βλέπει ότι το πρόσωπο του
άλλου είναι βρώμικο, οπότε σκέφτεται ότι και το δικό του θα είναι βρώμικο. Γι’
αυτό θα πάει να το πλύνει. Αντίθετα, αυτός που έχει βρώμικο πρόσωπο, βλέπει ότι
το πρόσωπο του άλλου είναι καθαρό και θεωρεί πως και το δικό του πρέπει να
είναι καθαρό. Γι’ αυτό δεν θα πάει να πλυθεί.»
«Πολύ
ωραία» σχολιάζει ο σοφός, «ωστόσο, η εξυπνάδα και η λογική δεν μπορούν πάντοτε
να σου δώσουν μια συνετή απάντηση σχετικά με κάποια κατάσταση. Πήγαινε και
ξανασκέψου το.»
Φεύγει ο άντρας και πηγαίνει στο σπίτι του
για να σκεφτεί. Αφού περνούν άλλες δεκαπέντε μέρες, επιστρέφει και λέει στον
σοφό:
«Τώρα
ξέρω! Και οι δύο θα πλύνουν τα πρόσωπά τους. Αυτός που έχει καθαρό πρόσωπο,
βλέποντας ότι το πρόσωπο του άλλου είναι βρώμικο, νομίζει ότι και το δικό του
είναι βρώμικο και γι’ αυτό πάει να πλυθεί. Από την άλλη, αυτός που έχει βρώμικο
πρόσωπο, βλέποντας τον άλλο να πλένει το πρόσωπό του θα σκεφτεί ότι και το δικό
του το πρόσωπο είναι βρώμικο, οπότε θα πάει κι αυτός να πλυθεί»
Ο σοφός κάνει μια παύση και μετά προσθέτει:
«Η
αναλογία και η αντιστοιχία δεν σε βοηθάνε πάντοτε να φτάσεις στην σωστή
απάντηση»
«Δεν
καταλαβαίνω» λέει ο άντρας.
Ο σοφός τον κοιτάζει καλοσυνάτα και του
λέει:
«Πως
γίνεται να κατεβούν δύο άντρες από την καμινάδα και ο ένας να βγει με βρώμικο
πρόσωπο ενώ ο άλλος με το πρόσωπο καθαρό;»
Jorge Bucay
«Ο Δρόμος Της
Αυτοεξάρτησης»
Από πολύ μικρή ηλικία έχουμε εκπαιδευτεί να εφαρμόζουμε ένα
συγκεκριμένο τρόπο σκέψης και επίλυσης των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε.
Μαθαίνουμε να μιμούμαστε τις τεχνικές διαχείρισης των κρίσεων που εφάρμοζαν οι
«σημαντικοί άλλοι» του περιβάλλοντος που μεγαλώσαμε και, ασυνείδητα,
περιοριζόμαστε σε αυτό το μοτίβο προγραμματισμού που διαμορφώνει στη συνείδησή
μας το σύνολο των πεποιθήσεών μας.
Οι πυρηνικές αξίες και τα επιβεβλημένα «πρέπει» ενισχύονται από τα
προσωπικά βιώματα και δημιουργούν έναν άκαμπτο τρόπο δράσης. Ζούμε κάτω από το
ζυγό «καταναγκαστικών» πεποιθήσεων, οι οποίες χαράζουν την πορεία μας, χωρίς να
το αντιλαμβανόμαστε. Πίσω από κάθε δυνατότητα χειρισμού μιας κατάστασης
κρύβεται μια υποκειμενική «αλήθεια», ένα πιστεύω που συντονίζει το τελικό
αποτέλεσμα της δράσης μας.
Οι
«αλήθειες» που ασπαζόμαστε πολλές φορές έχουν καταχωρηθεί στη συνείδησή μας
χωρίς προηγουμένως να περάσουν από το φίλτρο της κριτικής αξιολόγησης. Είναι φωνές
που ηχούν από το μακρινό παρελθόν και δημιουργούν πάγιους συσχετισμούς αιτίου
και αποτελέσματος. Η διαδικασία μοιάζει με το λειτουργικό πρόγραμμα ενός
ηλεκτρονικού υπολογιστή, στον οποίο εισάγεις τα δεδομένα και αυτός παράγει ένα
συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Με άλλα λόγια, έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε,
περιοριστικά, κάνοντας συσχετισμούς του τύπου: «Αν... συμβεί αυτό…», «τότε θα…
προκύψει εκείνο». Ωστόσο, όπως φαίνεται
και από την ιστορία, ένας γρίφος μπορεί να έχει μια λύση που υπερβαίνει τον στενό
τρόπο σκέψης του πρωταγωνιστή.
Οι
πεποιθήσεις μας χτίζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα γύρω
μας. Στην ουσία, βλέπουμε τον κόσμο ανάλογα με αυτό που πιστεύουμε μέσα μας,
και κατ’ επέκταση διαχειριζόμαστε τις κρίσεις της ζωής μας με βάση εκείνα που
υπαγορεύουν τα «κουτάκια» του μυαλού μας. Γι’ αυτό και σε πολλές περιπτώσεις οι
άνθρωποι κάνουν τα ίδια λάθη. Επειδή έχουν ένα περιορισμένο ρεπερτόριο
αντιδράσεων.
Είμαστε
οι πεποιθήσεις μας. Τόσο άρρηκτα συνδεδεμένοι με τις «αλήθειες» μας, που
δυσκολευόμαστε να διαφοροποιηθούμε, και εξακολουθούμε να τις επιτρέπουμε να
επηρεάζουν τις σκέψεις, τις επιλογές και τα συναισθήματά μας. Αυτό που
χρειάζεται να συμβεί είναι να αναγνωρίσουμε τους περιορισμούς του τρόπου σκέψης
μας και να αποσυνδεθούμε από τις «αλήθειες» που σήμερα δεν είναι βοηθητικές,
ώστε να αφήσουμε χώρο στη σκέψη μας για να εξερευνήσει εναλλακτικούς τρόπους
δράσης. Αυτό είναι το σημείο εκκίνησης για την ανακάλυψη των άπειρων κρυμμένων
δυνατοτήτων εξέλιξης του εαυτού μας.
