Του Μάκη Δημητράκη
Από την αρχαιότητα ακόμη, στη Βέροια αλλά και τη ευρύτερη περιοχή με τα άφθονα νερά φυσικό επακόλουθο ήταν να αναπτυχθούν τα υδροχαρή πλατάνια, τα αιωνόβια δέντρα που φύονται σε όλες τις περιοχές της πατρίδας μας. Ο πλάτανος θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι το εθνικό μας δέντρο. Τον χαίρεται η Ελλάδα από τα ομηρικά χρόνια μέχρι σήμερα. Φουντώνει και σαλεύει, υψώνοντας την πράσινη σημαία του, σε όλες τις πλατείες των χωριών, σε βρύσες, σε κεφαλάρια και σταυροδρόμια.
Στη σκιά τους οι Βεροιωτάδες ξαπόσταιναν, μάθαιναν τα νέα της πόλης, συζητούσαν και αποφάσιζαν για τα προβλήματα της γειτονιάς τους, του μαχαλά τους.
Συστάδες πλατάνων και μεμονωμένοι πλάτανοι, υπήρχαν και υπάρχουν στις μέρες μας αλλά κινδυνεύουν με αφανισμό αφού οι περισσότεροι είναι αιωνόβιοι και το «προσδόκιμο ζωής» τους είναι το πολύ 600-700 χρόνια.
Συστάδες πλατάνων
Η μεγαλύτερη συστάδα πλατάνων μέσα στην πόλη βρίσκεται στο πάρκο της «Ελιάς». Δεκαεπτά δέντρα διαφόρων ηλικιών που δεν μπορών παρά να δηλώσω ότι «τυγχάνουν» της φροντίδας της Αντιδημαρχείας πρασίνου της πόλης μας. Άλλωστε η συστάδα αυτή βρίσκεται στο «μπαλκόνι» της πόλης και οπωσδήποτε στη σκιά της δροσίζονται ντόπιοι και τουρίστες.
Μια άλλη συστάδα πλατάνων μέσα στην πόλη βρίσκεται στην τοποθεσία «Παπάκια» από όπου ξεκινούν και πολλά από τα τρεχούμενα νερά. Στην τοποθεσία υπάρχουν δύο μεγάλα αιωνόβια πλατάνια το ένα από τα οποία είναι το πιο φουντωτό και το πιο όμορφο δέντρο της πόλης. Στην ίδια θέση υπάρχουν άλλα τέσσερα δέντρα που φυτεύτηκα το 1938 όπως μου δήλωσε ο Θόδωρος (Τοτός) Σαρόγλου που μεγάλωσε και ζει στη «σκιά» τους.
Άλλη μία συστάδα βρίσκεται στη θέση «Πασά-Κιόσκι». Επί τουρκοκρατίας το χώρο επισκέπτονταν ο Πασάς της πόλης. Του άρεσε να απολαμβάνει τη θέα της πόλης και του κάμπου και να δροσίζεται στη σκιά των πανύψηλων δέντρων. Στα νεότερα χρόνια στη σκιά τους λειτούργησε ταβέρνα-αναψυκτήριο της οικογένειας Φουτζιτζόγλου.
Μια ακόμη συστάδα, βρίσκεται στη θέση «Σαραντόβρυσες» με αιωνόβια πλατάνια που υπήρχαν και επί τουρκοκρατίας. Σε παλιότερες εποχές στο χώρο κατέληγαν πολλά από τα τρεχούμενα νερά της πόλης. Η τοποθεσία διαμορφώθηκε επί δημαρχίας Αντώνη Κεμιντζέ και για πολλά χρόνια ήταν η αγαπημένη τοποθεσία για εκδρομή (κούλουμα-πρωτομαγιά).
Τέλος συστάδα πλατάνων όπως και άλλα πολύ υψηλά δέντρα υπάρχουν στην πλατεία (παιδική χαρά) της συνοικίας «Κυψέλη» ενώ τα τελευταία χρόνια έχει πλατανοφυτευτεί και η πλατεία «Κόρακα».
Πλατεία Πλατάνων
Σημείο αναφοράς της πόλης μας ήταν και είναι και η «Πλατεία Πλατάνων» που σε παλιότερες εποχές στη σκιά των τριών αιωνόβιων πλατάνων που υπήρχαν στην τοποθεσία γινόταν το «παζάρι» της πόλης. Πολύκλαδοι και φουντωτοί αλλά και αιωνόβιοι οι τρεις πλάτανοι κόπηκαν αβίαστα γιατί οι καλιακούδες… ενοχλούσαν με τις κουτσουλιές τους. Ευτυχώς το «διαπραχθέν έγκλημα» αποκαταστάθηκε το 1995 επί δημαρχίας Γιάννη Χασιώτη και στην ομώνυμη πλατεία φυτεύτηκαν τρία νέα δέντρα.
Αξίζει να αναφερθεί πως στον ένα από τους τρεις αιωνόβιους πλάτανους είχε σχηματισθεί τεράστια κουφάλα η οποία «χρησίμευε» και σαν αποθηκευτικός χώρος (τελάρα και άλλες συσκευασίες) των μανάβηδων που είχαν μαγαζιά ολόγυρα της πλατείας. Η ίδια κουφάλα, όπως μου διηγήθηκε ο Τάκης Παζαΐτης, που δραστηριοποιείται επαγγελματικά στην τοποθεσία πάνω από 60 χρόνια, χρησιμοποιήθηκε και σαν καπνοπωλείο. Ήταν το περίπτερο του «Τσολάκου».
Οι ιστορικοί πλάτανοι
Στην παλιά Μητρόπολη
Στην οδό Κεντρικής και η ηλικία του υπερβαίνει τα 600 χρόνια. Από κλαδί του κρεμάστηκε ο Μητροπολίτης Αρσένιος που λειτουργούσε στον παρακείμενο Μητροπολιτικό ναό την ώρα που οι Τούρκοι άλωσαν την πόλη.
Ο ιστορικός αυτός πλάτανος αργοπεθαίνει «λόγω γήρατος», αλλά και πολύχρονης αδιαφορίας και εγκατάλειψης. Στη σκιά του γερο-πλάτανου για πολλά χρόνια λειτούργησε το καφενείο του Σιταρά, στις μέρες μας όμως ο χώρος «κατάντησε» πάρκιγκ 3-4 αυτοκινήτων.
Ο πλάτανος στην πλατεία Ωρολογίου
«Σώθηκε από αφανισμό» από τις διαμορφώσεις της πλατείας, χάρη στον «αγώνα» του ιστορικού μας Γιώργου Χιονίδη και κάποιων ακόμη ομοϊδεατών του. Στα κλαδιά του γερο-πλάτανου κρεμάστηκαν στις 21 Ιουνίου 1705 ο Κλέφτης του Βερμίου Ζήσης Καραδήμος και οι γιοι του Βασίλης και Δημητρός. Είχαν εμπλακεί σε μάχη στην Αράπιτσα της Νάουσας με τουρκικό απόσπασμα υπό τον Αχμέτ Τσελεμπή που ερχόταν στην περιοχή για να στρατολογήσει ελληνόπουλα με σκοπό να τα κάνουν γενίτσαρους (παιδομάζωμα).
Κάτω από τον ίδιο πλάτανο, το πρωινό της 16ης Οκτωβρίου 1912, Αρχές και λαός της Βέροιας, υποδέχθηκαν τον ελευθερωτή Ελληνικό στρατό.
Στη σκιά του επίσης «ξαπόσταιναν» ταξιδιώτες και αυτοκίνητα λίγο πριν αρχίσουν την ανάβαση της Καστανιάς. Μέχρι το 1960 και κάτι η εθνική οδός Θεσσαλονίκης-Αθηνών «περνούσε» μέσα από τη Βέροια και συμπερασματικά κάτω από τη σκιά του ιστορικού μας πλάτανου στη «ρίζα» του οποίου υπάρχουν δύο παγκάκια. Σύχναζαν εκεί πολλοί μικροπωλητές ενώ για αρκετά χρόνια είχε το περίπτερό του ο κυρ-Κώστας ο Γότας, η «ψυχή» όλης της πλατείας.
Ο πλάτανος στη θέση «Παλιοφόρος»
Είναι ο τρίτος πλάτανος. Βρίσκεται στο τέρμα της οδού Κουντουριώτη, εκεί που ο δρόμος διακλαδίζεται για Σαραντόβρυσες και Μέση. Στη σκιά του είχε το στέκι του ο φοροτζής-φοροεισπράκτορας! Ο εκτελωνιστής! Έψαχνε τα κοφίνια και τα σακιά των παραγωγών που ανηφόριζαν από τους μπαξέδες και τα χωράφια προς την πόλη, για να εκτιμήσει το «ύψος» της φορολογίας. Συνήθως εισέπραττε τη «δεκάτη» για λογαριασμό του Δήμου.
Άλλα πλατάνια σήμερα
Στην πόλη μας βέβαια υπάρχουν και άλλα πλατάνια μεμονωμένα ή σε μικρές συστάδες. Όλα έχουν την ιστορία τους. Όλα έχουν κάτι να μας πουν αφού… έχουν ακούσει ακόμη περισσότερα. Έτσι εκτός από τα αυτοφυή πλατάνια που συναντούμε στις όχθες του Τριπόταμου (Μπαρμπούτα) πλατάνια έχουμε στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής ενώ αιωνόβια μεμονωμένα συναντούμε στην λεωφόρο Στρατού στις Εργατικές Κατοικίες, στη διακλάδωση των οδών Βενιζέλου και Κεντρικής, στην αυλή των 3ου-14ου Δημοτικών Σχολείων και στην αρχή της οδού Κουντουριώτη (κοντά στο μπάσκετ), στην είσοδο της ομώνυμης ταβέρνας στη σκιά του οποίου για μεγάλο χρονικό διάστημα είχε την «έδρα» ο υδρονομέας του κάμπου της Βέροιας.
Πλατάνια που «χάθηκαν»
Πολλά ήταν τα πλατάνια της πόλης που αφανίσθηκαν είτε γιατί ξεράθηκαν είτε γιατί κόπηκαν μετά από σύντομες και αλόγιστες πολλές φορές αποφάσεις. Στον βωμό της διαμόρφωσης κάποιων χώρων ή γιατί εμπόδιζαν «κάποιους» θυσιάστηκαν «αμαχητί».
Έτσι στη δυτική πλευρά της Πλατείας Τσερμενίου «θυσιάστηκε» ολόκληρη συστάδα πλατάνων με 6-7 αιωνόβια, φουντωτά δέντρα. Στη σκιά τους υπήρχαν δύο καφενεία του Βάρκα και τα «Κούτσουρα» των Β. Μουντζουρίδη και αργότερα του Ασλάνογλου.
Στον Προμηθέα όπως αναφέρει ο αείμνηστος Γιάννης Μελετίδης υπήρχε αιωνόβιος πλάτανος κοντά στο κονάκι κάποιου μπέη. Στη σκιά του συγκεντρώνονταν οι πρώτοι πρόσφυγες, που εγκαταστάθηκαν στο οικισμό, για να συζητήσουν και αποφασίσουν για σημαντικά γεγονότα της συνοικίας. Με την ανοικοδόμηση μας «άφησε».
Στην τοποθεσία «Καρά Αχμέτ», στη μια πλευρά της ομώνυμης γέφυρας (προς την οδό Σοφού) υπήρχαν μεγάλα πλατάνια και στη σκιά τους λειτουργούσε μικρό καφενεδάκι. Μετά την πλημύρα του 1935, το καφενεδάκι «εξαφανίσθηκε» και λίγο αργότερα τα αιωνόβια πλατάνια κόπηκαν κατά τις εργασίες διαμόρφωσης του χώρου και της κοίτης του Τριποτάμου.
Γι’ αυτό
Αν θέλουμε να σώσουμε τα τρία ιστορικά μας πλατάνια αλλά και για να μην έχουν την τύχη τους και τα υπόλοιπα, αν θέλουμε να αφήσουμε κάτι στους επιγόνους, αν θέλουμε να αναπτύξουμε τον ιστορικό μας τουρισμό ας μην εφησυχάζουμε. Οι Αρχές και οι Φορείς που έχουν την τεχνογνωσία ας αναλάβουν πρωτοβουλίες ΕΔΩ και ΤΩΡΑ! Ο χρόνος κυλά επιβαρυντικά. Οι δύο από τους τρεις ιστορικούς πλάτανους μας «φωνάζουν» «ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΒΟΗΘΕΙΑ! ΣΩΣΤΕ ΜΑΣ».
Οδηγός
Ο Πλάτανος του Ιπποκράτη
Ο Πλάτανος του Ιπποκράτη στο μακρινό νησί της Κω μπορεί να αποτελέσει «οδηγό» για τη διάσωση και των «δικών μας» πλατάνων. Είναι από τους αρχαιότερους στην Ελλάδα και όμως διαιωνίζεται αν και είναι μεγαλύτερος από 2.500 χρόνια. Με κλώνους, με μοσχεύματα και ειδικές σκαλωσιές στήριξης ο Ιπποκράτειος πλάτανος» δίνει το «παρών» του και σήμερα και αποτελεί ένα από τα τουριστικά αξιοθέατα του νησιού.
Τελειώνοντας το «οδοιπορικό μου» αξίζει να αναφέρω μερικά ακόμη από τα ιστορικά πλατάνια που συναντά ο ταξιδιώτης-επισκέπτης σ’ όλη την Ελλάδα. Ο Πλάτανος της Αυλίδας ή του Αγαμέμνωνα κάτω από τον οποίο έγινε η θυσία της Ιφιγένειας. Ο Πλάτανος της Άρτας στην αριστερή όχθη του Άραχθου, δίπλα στο θρυλικό γιοφύρι. Ο Πλάτανος της Αγίας Λαύρας κάτω από τον οποίο ο Παλαιών Πατρών Επίσκοπος Γερμανός ευλόγησε την Επανάσταση και η Πλατάνα της Εύβοιας κοντά στο χωριό Προκόπι με περίμετρο 18 μέτρων.
Κοντά σ’ αυτούς ας προσθέσουμε και τους δικούς μας! Αξίζουν!!!
