Του ιερέως:
Παναγιώτου
Σ. Χαλκιά
Το πρόβλημα των σχέσεων και αντιθέσεων θρησκείας και επιστήμης, φίλοι αναγνώστες, πίστεως και γνώσεως, είναι παλαιόν. Δεν το εδημιούργησε ούτε η γνήσια θρησκεία ούτε η αληθινή επιστήμη. Το προκάλεσαν κακοί, ακατάλληλοι και αναρμόδιοι εκπρόσωποι αυτών. Προσωπικές αδυναμίες και εριστικοί χαρακτήρες, ατομικές αντιλήψεις και αυθαίρετες θεωρίες και παράλογες δοξασίες, παρουσιάζονται και σήμερα ως γνήσιες και ανθεκτικές απόψεις των δύο παρατάξεων και δημιουργούν την απατηλή εντύπωση της αντίθεσης και της σύγκρουσης. Ημιμάθεια και εγωισμός αφ’ ενός, υποκρισία και φανατισμός αφ’ ετέρου και έλλειψη κατανόησης και ειλικρίνειας πάντοτε, οδηγούν σε τεχνικές διαταραχές των σχέσεων θρησκείας και επιστήμης.
Ήδη, ο αρχαίος σοφός και ιστορικός Παλλάδιος (364-431), φίλος και συναθλητής του ιερού Χρυσοστόμου, λέγει τα εξής χαρακτηριστικά και πάντοτε επίκαιρα: «Μη ψέξεις την ύλην ή επαινέσεις, αλλά μακάρισον ή ταλάνισον την γνώμη των καλώς ή κακώς χρωμένων την ύλη». Δεν φταίει ούτε η ύλη, ούτε η επιστήμη, ούτε η θρησκεία, αλλ’ η κακή χρήση και εκπροσώπηση αυτών από τον άνθρωπον.
Σήμερα, βέβαια, οιαδήποτε απολογητική επιχειρηματολογία θα αποτελούσε και αναχρονισμό και ματαιοπονία. Παρά ταύτα όμως, αξίζει να αναφέρουμε μερικές γνώμες κορυφαίων επιστημόνων του παρελθόντος αιώνα, τα ονόματα των οποίων και μόνον, εμπνέουν σεβασμό:
«Επιστήμη και Θρησκεία είναι αδελφαί. Η μεν εξετάζει την δημιουργίαν, η δε τον Δημιουργόν (Φον Μπράουν).
«Επιστήμη άνευ Θρησκείας είναι παράλυτος, θρησκεία δε άνευ επιστήμης παραμένει τυφλή» (Αϊνστάϊν).
«Θρησκεία και φυσική επιστήμη δεν αποκλείουν η μία την άλλην, αλλά συμπληρώνουν αλλήλας και τελούν εις αλληλεξάρτησιν μεταξύ των» (Μαξ Πλανκ).
«Ολίγη Επιστήμη απομακρύνει από τον Θεόν, πολλή Επιστήμη επαναφέρει εις τον Θεόν» (Λάϊμπνιτς).
Οι ρίζες της σύγκρουσης Θρησκείας και Επιστήμης βρίσκονται, συνήθως, στο εσωτερικό του ανθρώπου. Αν κατανοηθεί καλώς τι είναι πίστη και τι επιστήμη, ποιο το περιεχόμενο και ο ρόλος της κάθε μίας στη ζωή του ανθρώπου, αποκλείεται κάθε διαφωνία και σύγκρουση. Δύο λεωφορεία, κινούμενα παράλληλα σε δύο διαφορετικούς δρόμους και προς δύο διαφορετικά τέρματα, ουδέποτε συγκρούονται. Όχι μόνο σύγκρουση, αλλά ούτε διαφωνία και ανταγωνισμός είναι νοητός στις σχέσεις τους. Γιατί η σφαίρα δικαιοδοσίας και ενέργειας της κάθε μίας είναι διαφορετική.
Ουδέποτε η θρησκεία αντικαθιστά την επιστήμη και τανάπαλι. Αντίθετα η θρησκεία συνιστά την έρευνα, τιμά τη γνώση και ενθαρρύνει την επιστήμη. Γιατί όλα οδηγούν και καταλήγο9υν στην ανακάλυψη και τη δοξολογία του Θεού.
Η αληθινή επιστήμη είναι κατά βάθος πράξη θρησκευτική και μία συνεχής πορεία και λογική λατρεία προς το Θεό. Ποία αντίθεση υπάρχει μεταξύ του νόμου της αγάπης και του νόμου της βαρύτητας; Ποία σχέση, υπάρχει μεταξύ δικαιοσύνης και ηλεκτρισμού; Γιατί συγκρούονται η μακροθυμία, η ελπίδα, η ειλικρίνεια, η μετάνοια, η προσευχή με το διαστημόπλοιο, την τηλεόραση, το ραντάρ κ.λπ.; Έργο της επιστήμης δεν είναι ούτε η επιβεβαίωση ούτε η ενίσχυση των θρησκευτικών αληθειών (χωρίς να αποκλείεται και τούτο), όπως επίσης, έργο της θρησκείας δεν είναι ούτε η άρνηση ούτε η απόρριψη των επιστημονικών ανακαλύψεων.
Η θρησκευτική πίστη, φίλοι αναγνώστες, ως αυθύπαρκτη και αυτόνομη ψυχική λειτουργία, είναι κάτι το δεδομένο. Όπως μέσα σε κάθε σπόρο υπάρχει η ζωή του φυτού, η οποία διέπεται από το νόμο της εντελεχείας (εντελέχεια=ζωτική αρχή), έτσι και σε κάθε άνθρωπο υπάρχει η πίστη. Ο σπόρος, κάτω από κατάλληλες εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες, απελευθερώνεται, βλαστάνει και στρέφεται πάντα προς το ζωογόνο ήλιο. Κατά παρόμοιο τρόπο και η έμφυτη πίστη του ανθρώπου, όσα εμπόδια και αν παρεμβάλλονται, αναδύεται από το βάθος της ψυχής και κατευθύνεται προς τον δημιουργόν της Θεόν. Την έμφυτη αυτή ροπή και ορμή, η οποία διασχίζει κάθε εσωτερικό και εξωτερικό εμπόδιο για να ανέβει στα ηθικά ύψη, αναλύει και περιγράφει στιχουργικά ο μεγάλος Γερμανός ποιητής Γκαίτε, με ωραίες εικόνες και επιτυχημένες παρομοιώσεις, ως εξής:
Από κανέναν το αίσθημα το έμφυτο
δεν θα λείψει,
αυτό που ωθεί τον άνθρωπο για μπρος
και για τα ύψη.
Σαν κορυδαλλός που χάνεται μεσ’ τον
γαλάζιο αιθέρα.
Σαν αετός ζυγίζεται με τα φτερά απλωμένα,
πάνω στ’ απόκρημνα βουνά τα
ελατοστολισμένα.
Και σαν προς την πατρίδα του πετώντας
για να φθάσει,
πίσω του αφήνει ο γερανός πελάγη,
κάμπους, δάση…
