Του Χρήστου Μπλατσιώτη
Κάθε χρόνο, στις 26 Νοεμβρίου, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τον Άγιο Στυλιανό τον Παφλαγόνα. Έναν γόνο ευκατάστατης οικογένειας από την Αδριανούπολη της Παφλαγονίας, «έμψυχο της εγκράτειας» και «στύλο άσειστο της Εκκλησίας» (σύμφωνα με το απολυτίκιό του) ο οποίος, αφού πέθαναν οι πλούσιοι γονείς του, μοίρασε σε φιλανθρωπίες όλη την οικογενειακή περιουσία και επέλεξε να ζήσει ως ασκητής στην έρημο. Εκεί απέκτησε μεγάλη φήμη για τη θαυματουργό προσευχή του κυρίως ως θεραπευτής άρρωστων παιδιών και άτεκνων γυναικών. Γι’ αυτό και η παράδοση τον θέλει φύλακα και προστάτη των παιδιών, ενώ οι πιστές γυναίκες που αδυνατούν να τεκνοποιήσουν ή έχουν προβλήματα με την εγκυμοσύνη τους, προσεύχονται στη χάρη του και ζητούν την ευλογία του για να έχουν αίσιο αποτέλεσμα.
Για την κοσμική ζωή του Στυλιανού δεν γνωρίζουμε ιδιαίτερες λεπτομέρειες ενώ διίστανται οι απόψεις σε σχέση με την εποχή που έζησε. Υπάρχουν πηγές που αναφέρουν ότι έζησε τον 5ο αιώνα (κάπου μεταξύ των ετών 400 και 500) υπάρχουν και πηγές που τοποθετούν τη ζωή του ανάμεσα στα έτη 400 και 600 (μεταξύ 5ου και 7ου αιώνα).
ΟΙ ΣΤΥΛΙΤΕΣ ΑΓΙΟΙ
Το όνομα Στυλιανός ετυμολογικά συνδέεται με τον «στύλο» (κολώνα) μέσω του ρήματος «ίστημι» (στέκομαι) και σχετίζεται με έναν ιδιαίτερα ακραίο και φανατικό τρόπο ασκητισμού που εμφανίστηκε τον 4ο αιώνα, κυρίως σε ερήμους της Συρίας και διατηρήθηκε μέχρι και τον 12ο αιώνα. Πρόκειται για χριστιανούς ασκητές που επέλεγαν να ζουν μόνιμα στην κορυφή υψηλών στύλων, κιόνων, σε κορυφές κτισμάτων, δένδρων ή σπηλαίων, χωρίς καμία προστασία από τα φυσικά φαινόμενα. Δεν κατέβαιναν ποτέ, ούτε μετακινούνταν από τις θέσεις τους και σε σχέση με τις φυσικές ανάγκες τους φροντίζονταν από πιστούς που τους έδιναν νερό και τροφή με σχοινιά και κρεμασμένα καλάθια.
Για τον λόγο αυτό, οι ασκητές αυτοί αποκαλούνται «στυλίτες» ή «κιονίτες» και αναφέρονται πολλοί εξ αυτών επειδή αγιοποιήθηκαν όπως ο Συμεών ο Στυλίτης (για τον οποίο αναφέρεται ότι ανέβηκε σε στύλο στην περιοχή της Συρίας το έτος 423 και παρέμεινε εκεί επί 37 χρόνια και μέχρι τον θάνατό του, το έτος 460), ο Δανιήλ ο Στυλίτης (5ος αιώνας), ο Συμεών ο Στυλίτης ο Λέσβιος (765 – 844), ο Λουκάς ο Στυλίτης από τη Μικρά Ασία (10ο αιώνας), ο Νικήτας ο Στυλίτης από τη Ρωσία (12ος αιώνας) και άλλοι πολλοί.
Ο ΟΣΙΟΣ ΑΛΥΠΙΟΣ ΚΑΙ
Ο ΑΓΙΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ
Μεταξύ αυτών των ασκητών μνημονεύεται και ο Όσιος Αλύπιος ο Κιονίτης από την Αδριανούπολη της Παφλαγονίας, αυτός που μέσω του χριστιανισμού και της μετανοίας προσφέρει στους πιστούς την αφαίρεση της λύπης και γίνεται προστάτης των γονέων που δοκιμάζουν λύπες για τα παιδιά τους. Η περίπτωση του Οσίου Αλύπιου χρίζει μιας ιδιαίτερης αναφοράς διότι σε έναν κύκλο αναθεωρητών, στα σχετικά με τον βίο των Αγίων, υπάρχει η άποψη ότι είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Άγιο Στυλιανό.
Τον ισχυρισμό αυτό, τον τεκμηριώνουν μεταξύ άλλων κι επειδή τόσο ο Αλύπιος όσο και ο Στυλιανός κατάγονται από την ίδια πόλη, οι περισσότερες πηγές συμφωνούν ότι έζησαν και οι δύο στην ίδια εποχή, είχαν ενάρετους και πολύ πλούσιους γονείς αμφότεροι, μετά τον θάνατο των γονέων τους και οι δύο μοίρασαν την περιουσία τους στους φτωχούς αναχωρώντας για την ασκητική ζωή, καταλήγοντας να αποσυρθούν στην έρημο ως «στυλίτες» έχοντας μια άγια ζωή και κάνοντας πολλά θαύματα προς τους πιστούς που έσπευδαν να ακούσουν τη διδασκαλία τους. Η δε θαυματουργή παρουσία τους σχετίζεται κυρίως με γονείς και με παιδιά ενώ και οι δύο γιορτάζουν στις 26 Νοεμβρίου κάθε χρόνου.
Κι αν οι παραπάνω συμπτώσεις προκαλούν υποθέσεις περί μιας ενδεχόμενης ταυτοπροσωπίας μεταξύ Στυλιανού και Αλύπιου, έρχεται ένα ακόμη στοιχείο να ενισχύει τη συγκεκριμένη άποψη και σχετίζεται με το όνομα «Στυλιανός». Είναι ένα όνομα που πριν αποδοθεί στον ομώνυμο Άγιο δεν έχει εμφανιστεί πουθενά αλλού έως τότε, ούτε στα ελληνικά, ούτε στα Εβραϊκά, ούτε σε κάποια άλλη γλώσσα, ούτε καν ως παρεμφερές όνομα. Αντίθετα το όνομα Αλύπιος προϋπήρχε του Οσίου. Υποστηρίζεται λοιπόν από αυτή την πλευρά ότι Στυλιανός και Αλύπιος είναι το ίδιο πρόσωπο, αναμφισβήτητα άξιο για να είναι Άγιος, που στη μια περίπτωση η φήμη του διαδόθηκε με το όνομα και το ασκητικό προσωνύμιό του (Αλύπιος ο Κιονίτης) και στην άλλη περίπτωση η φήμη του διαδόθηκε μόνο για το ασκητικό προσωνύμιό του, ως ένας θαυματουργός «στυλίτης» μοναχός που τελικά καταγράφηκε στο συναξάρι ως Άγιος Στυλιανός.
Για το θέμα της ενδεχόμενης ταύτισης του Στυλιανού με τον Αλύπιο έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα ο Βέλγος λόγιος, Ιππόλυτος Ντελεαί (Hippolyte Delehaye, 1859 – 1941), ιησουίτης ιερέας και πολυγραφότατος συγγραφέας - ερευνητής που θεωρείται και ως ένας από τους διαπρεπέστερους αγιολόγους του 20ού αιώνα. Ο Ντελεαί κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Στυλιανός δεν υπήρξε ποτέ και είναι ο Αλύπιος που ασκήτευε ως «στυλίτης» και έγινε γνωστός για τη θαυματουργή παρουσία του.
Αντίθετα, η πλευρά της Εκκλησίας παρουσιάζει τους δύο Αγίους ως διαφορετικούς. Φυλάσσονται μάλιστα και δύο διαφορετικά λείψανα. Η κάρα του Αγίου Στυλιανού φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος, στα Πετράλωνα (Σάϊκα) των Αγράφων της Ευρυτανίας . Η κάρα του Οσίου Αλυπίου φυλάσσεται στη Μονή Κουτλουμουσίου του Αγίου Όρους και απότμημά του φυλάσσεται στο ναό (Κυριακό) της Σκήτης των Καυσοκαλυβίων επίσης του Αγίου Όρους.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΣΤΕΡΓΙΟΣ
Με τη φήμη του προστάτη των βρεφών και των άτεκνων ή εγκύων γυναικών, ο Άγιος Στυλιανός επικράτησε στον απλό κόσμο και πολύ συχνά τα παιδιά βαπτίζονταν με το όνομά του, ειδικά εάν ήταν φιλάσθενα ή είχε παρουσιάσει κάποιον κίνδυνο η υγεία τους. Κι επειδή «παιδιά» δεν είναι μόνο τα αγόρια (όπως λέγονταν κάποτε) το όνομα του Αγίου αποδόθηκε και στη θηλυκή εκδοχή ως Στυλιανή.
Υπάρχει όμως κι ένα βαπτιστικό όνομα που λανθασμένα ταυτίζεται ονοματολογικά με τον Άγιο Στυλιανό παρότι σχετίζεται με τον ίδιο ως προστάτη των βρεφών και γιορτάζει επίσης στις 26 Νοεμβρίου. Είναι το όνομα Στέργιος ή Στεργιανή που εμφανίζεται ιδιαίτερα στις κοινωνίες των Βλάχων και των Θρακιωτών. Πρόκειται για όνομα ευχετικό και ταυτίζεται με την ευχή «να στεριώσει» το παιδί μιας εγκύου και να είναι «στεργιωμένος» ή «στεργιωμένη» αφού γεννηθεί. Βλέπετε στις κοινωνίες των νομάδων κτηνοτρόφων, οι συνθήκες της ζωής στο βουνό και σε απομακρυσμένα μέρη ήταν ιδιαίτερα δύσκολες ειδικά για τις γυναίκες που κυοφορούσαν και έπρεπε να συνεχίσουν να εργάζονται ακόμη και στον 9ο μήνα τους. Κάπως έτσι, οι αποβολές ήταν συχνό φαινόμενο και τελικά όταν μια γυναίκα «έπιανε» παιδί, η ευχή ήταν να «στεριώσει». Γι’ αυτό και το ονόμαζαν Στέργιο ή Στεργιανή και προσεύχονταν να κρατά το παιδί υπό τη σκέπη του, σε ποιόν άλλο, στον Άγιο Στυλιανό τον προστάτη των παιδιών και των εγκύων.
Μόνο σε αυτό το σημείο εντοπίζεται η σχέση του «Στέργιου» με τον Άγιο Στυλιανό κι αυτός είναι ο λόγος που το όνομα γιορτάζει στις 26 Νοεμβρίου και όχι επειδή σχετίζεται με το «Στυλιανός». Στην ίδια λογική της ασφαλούς γέννας και της μετέπειτα καλής ζωής, δίνονταν στα παιδιά και ονόματα όπως το Ζήσης ή η Ζωή (για να ζήσουν) που επειδή δεν σχετίζονται με κάποιον Άγιο ή Αγία καθιερώθηκε να εορτάζουν την ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής .
ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΑΣΤΕΡΙΟΣ
ΚΑΙ ΣΤΥΛΟΣ
Ακόμη περισσότερες διαφορές με το όνομα Στυλιανός όπως και με το Στέργιος έχουν τα ονόματα Σέργιος και Αστέριος που συχνά αναφέρονται κι αυτά με το χαϊδευτικό «Στέργιος».
• Τα ονόματα Αστέριος, Αστέρης, Αστρινός, Αστερινός, Αστέρω, Αστρινή, Αστερινή, Αστερία και Αστρούλα, σχετίζονται με τους αστέρες και τη λάμψη τους. Προέρχονται από το αρχαιοελληνικό όνομα Αστεϱίων που σημαίνει «αυτός που πηγάζει από τα αστέρια» κι ετυμολογικά έχει τις ρίζες του στη λέξη «αστήρ» που σημαίνει «έξοχος, υπέροχος, φωτεινός, λαμπερός». Στη χριστιανική θρησκεία τα ονόματα αυτά γιορτάζουν στις 7 Αυγούστου που η Εκκλησία τιμά τον Οσιομάρτυρα Αστέριο το θαυματουργό ή στις 30 Οκτωβρίου που τιμάται ο Άγιος Αστέριος ο μάρτυρας.
• Τα ονόματα Σέργιος, Σεργία, Σεργιανή ή Σεργιούλα σχετίζονται ετυμολογικά με το αρχαίο Ρωμαϊκό «Sergius» ένα όνομα τόσο παλιό που το βρίσκουμε μέχρι και στα χρόνια των Ετρούσκων (1000 π.Χ). Σήμερα το ίδιο όνομα ως Sergio είναι πολύ διαδεδομένο στους καθολικούς ενώ τόσο η Καθολική όσο και οι Ορθόδοξη Εκκλησία σχετίζουν το όνομα με τη γιορτή των Αγίων Σέργιου και Βάκχου (στις 7 Οκτωβρίου), δύο Ρωμαίων αξιωματικών του 4ου αιώνα οι οποίοι μαρτύρησαν για την χριστιανική πίστη τους. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχει και ο εορτασμός του Οσίου Σεργίου του ομολογητή ο οποίος γιορτάζει στις 13 Μαΐου που και τότε μπορεί να γιορτάζει ένας που τον λένε Σέργιο.
Είναι βέβαια και τα υποκοριστικά όλων των προαναφερόμενων ονομάτων που συχνά δημιουργούν τη σύγχυση σε σχέση με το όνομα από το οποίο προκύπτουν ή τον Άγιο στον οποίο αποδίδονται. Στέλιος, Στελής, Τέλης, Τέλιος, Στέργιος (π,χ, για τον Αστέριο), Στεργιούλα, Στέλα, Στελίνα, Τέλα, Τελία, Τελίτσα και άλλα ακόμη, είναι ονόματα που μπορεί να ανήκουν σε Στυλιανό, σε Αστέριο ή σε Σέργιο, μπορεί όχι κι ας δείχνουν ίδια.
Άλλο όνομα είναι ο Στέργιος (ως ευχετικό) κι άλλο όνομα είναι ο Στέλιος (από τον Στυλιανό), άλλο όνομα είναι η Στέλα (από το Στυλιανή) κι άλλο όνομα είναι η Στέλα (επίσης από το ευχετικό Στεργιανή) και πολλά ακόμη. Ίσως πρόκειται για ανούσιες λεπτομέρειες όμως το παρόν κείμενο ταυτίζεται με την άποψη πως όλα έχουν τη σημασία τους.
Ο ΤΕΓΟΣ, Ο SERGIO ΚΑΙ Ο ΣΤΕΡΓΙΟΣ
Έχει επίσης ενδιαφέρον να αναφερθεί και η απόδοση αυτών των ονομάτων στη Βλάχικη γλώσσα, όπου ο Στέργιος ή ο Στυλιανός αποκαλείται «Τέγος», ο Αστέρης λέγεται και Στέργιος ενώ για το Σέργιος παρότι έχει λατινική ( ρωμαϊκή) προέλευση δεν υπάρχει αντιστοιχία στα βλάχικα ονόματα. Ενδεχομένως αυτό συμβαίνει επειδή στα χρόνια που διαμορφώθηκε η Βλάχικη γλώσσα ως γλωσσικός λατινογενής κλάδος, το Sergius να «ταίριαξε» με το Στέργιος.
Και το επισημαίνω αυτό διότι ένα τέτοιο ενδεχόμενο μπορεί να μην είναι και τόσο τυχαίο. Σύμφωνα με τους ερευνητές το όνομα Sergius (από το οποίο προήλθε το σύγχρονο Sergio) προέρχεται από το όνομα «Servius», επίσης αρχαιορωμαϊκής προέλευσης, που με τη σειρά του συνδέεται ετυμολογικά με το ρήμα «servo» που σημαίνει «υπηρετώ», σημαίνει όμως και «διατηρώ - διατηρούμαι». Κι αυτό το τελευταίο είναι ο λόγος για τον οποίο οι Ετρούσκοι γονείς εκείνης της μακρινής εποχής, ονόμαζαν τα παιδιά τους με το όνομα «Servius» ως ευχή για να μπορέσουν να γεννηθούν γερά και να «διατηρηθούν» ζωντανά. Όπως ακριβώς έκαναν κάποιοι άλλοι γονείς όταν πολύ αργότερα, ονόμαζαν κι αυτοί τα παιδιά τους Στέργιο ή Στεργιανή για τον ίδιο λόγο. Για να «στεργιώσουν».
Χρόνια Πολλά.
