Του ιερέως Παναγιώτου Σ. Χαλκιά
Μετά την πτώση του Βυζαντίου, φίλοι αναγνώστες, και το πάρσιμο της Πόλης, αρχίζει για τον Ελληνισμό μια μαύρη και σκοτεινή περίοδος. Η Ρωμηοσύνη τρώει το πικρό ψωμί της σκλαβιάς, αλλά το γλυκό όραμα της ελευθερίας δεν σβήνει ποτέ. Εκκλησία και Έθνος, Ορθοδοξία και Ελληνισμός συμπορεύονται στον ανηφορικό δρόμο του προορισμού τους. Η έννοια του Βυζαντίου αντικαθίσταται με την έννοια του Γένους. Και μέσα στην έννοια του Γένους διαφυλάσσεται η αξία του Έθνους. Όλα προσλαμβάνουν υψηλό και ιερό περιεχόμενο και εκφράζουν τη μνήμη, τη διάρκεια και την ιστορία του Ελληνισμού.
Οι φωτιστές και διδάσκαλοι του Γένους ετοιμάζουν την επανάσταση εν ονόματι του Γένους των Ελλήνων και ενώπιον Θεού και ανθρώπων, διακηρύσσουν: Ελευθερία ή Θάνατος. Πατριάρχες και Επίσκοποι, παπάδες, ηγούμενοι και καλόγεροι, διδάσκαλοι και έμποροι, αρματωλοί και κλέφτες, οπλαρχηγοί και πλοίαρχοι, όλοι αγωνίζονται για την επιβίωση και την ανάσταση του Γένους των Ελλήνων.
Γεννάδιος Σχολάριος, Ευγένιος Βούλγαρης, Νικηφόρος Θεοτόκης, Ηλίας Μηνιάτης, Κοσμάς ο Αιτωλός και ολόκληρη η άλλη παράταξη λαϊκών και κληρικών με τα φωτεινά κέντρα της Πατριαρχικής Σχολής και των άλλων Σχολών της Σμύρνης, Κυδωνιών, Δημητσάνας, Αγράφων, Ιωαννίνων, Μοσχοπόλεως κ.λπ., θερμαίνουν και φωτίζουν την ψυχή κα το φρόνημα, τη συνείδηση και το συναίσθημα όλων των Ελλήνων.
Αποτελεί θαύμα το γεγονός της επιβίωσης της ελληνικής φυλής. Είναι καταπληκτική η αντοχή και η ζωτικότητα της Ρωμηοσύνης στις αντιξοότητες της ιστορίας. Μόνο η μυθολογία του Φοίνικα αποδίδει την ιστορική πραγματικότητα και το ηθικό μεγαλείο της ελληνικής επανάστασης του 1821. Η παράσταση του εκ της τέφρας αναγεννώμενου Φοίνικα, η παρομοίωση της Ελλάδας με το θρυλικό τούτο ιερό πτηνό, συμβολίζει και εκφράζει πλήρως τη μεγάλη και ιστορική αλήθεια:
«Ελλάς είναι τόμορφο πουλί
που στη φωτιά σιμώνει,
καίγεται, στάκτη γίνεται
και πάλι ξανανιώνει…»
Η τουρκοκρατία δεν ήταν μία οποιαδήποτε κατοχική τυραννία. Αρκεί να σκεφτεί κανείς το παιδομάζωμα, τους γενιτσάρους, τον κεφαλικό φόρο (χαράτσι), τις αρπαγές και τις δημεύσεις περιουσιών, φόνους, ατιμώσεις και όλα τα μέσα εξουθένωσης ενός λαού. Ήταν πράγματι μια θεοκτονία. Όταν αναλογίζεται κανείς τη διάρκεια των 400 χρόνων δουλείας, σκέφτεται ποιες άραγε να ήταν οι κύριες δυνάμεις αντίστασης του λαού εναντίον του τυράννου. Η θρησκεία, η εθνική συνείδηση, η γλώσσα, η παιδεία, οι τέχνες, οι παραδόσεις, τα τραγούδια, τα τροπάρια; Αυτά και άλλα πολλά. Όλα μαζί ενωμένα και συντονισμένα, αποτελούν την ελληνική ψυχή. Όλα μαζί αποτελούν μία ενότητα θρησκευτικής πίστης και εθνικής συνείδησης. Και όλα μαζί ανάλαβαν να αποτινάξουν το βαρβαρικό ζυγό και να δημιουργήσουν το νεότερο Ελληνικό Έθνος.
Έτσι, όταν έφθασε πλέον η μεγάλη και αγία ημέρα της εθνεγερσίας, όλοι οι Έλληνες βρέθηκαν αυτόματα στις επάλξεις. Μακριά από κάθε συσχετισμό δυνάμεων, χωρίς ιδιοτελείς σκοπούς και ευτελείς υπολογισμούς, παρά τις ειρωνείες των Μεγάλων της «Ιεράς Συμμαχίας», ξεσηκώθηκαν όλοι σύσσωμοι και σύψυχοι ρίχτηκαν στον ιερό εκείνο αγώνα. Αγέρωχοι και υπερήφανοι Αρματωλοί και Κλέφτες, αγνοί και μεγαλόψυχοι πατριώτες, αδάμαστοι και ακατάβλητοι αγωνιστές, ενωμένοι κάτω από τα ιερά Λάβαρα της Πίστης και της Πατρίδας, αναλαμβάνουν τον μεγάλο απελευθερωτικό αγώνα.
Με τον τίμιο σταυρό και τα ιερά λάβαρα, με το ένδοξο σπαθί και τη φλογερή πέννα, με τη βαριά σκαπάνη και τα σκληρά κουπιά, όλοι οπλίζονται και ορκίζονται και παίρνουν τις θέσεις τους στη μεγάλη παράταξη. Ο πυρσός της Επανάστασης άναψε και η φλόγα της Ελευθερίας έλαμψε. Η στυγνή τυραννία κλονίζεται και καταλύεται και η δουλεία τερματίζεται…
Θούρια, μηνύματα και συνθήματα μαγνητίζουν και ηλεκτρίζουν τις ψυχές των ραγιάδων. Για πρώτη φορά ο αέρας της άνοιξης είναι τόσο μυρωμένος και ζωογόνος, γιατί ενώθηκε η μυρωδιά των ανθέων με την οσμή της πυρίτιδας. Για πρώτη φορά ο αέρας δονείται από τους ύμνους των πουλιών και τους κρότους των όπλων. Όλα προμηνύουν την Άνοιξη της Ελευθερίας. Βουνά και κάμποι, πόλεις και χωριά, νησιά και θάλασσα, τα πάντα ρίχνονται στο μεγάλο πανηγύρι του αγώνα. Σούλι, Νάουσα, Μεσολόγγι και Αγία Λαύρα, γίνονται προπύργια ηρωισμού και αυτοθυσίας, φάροι της μεγάλης εθνικής πορείας. «Θέλει, πράγματι, αρετήν και τόλμην η ελευθερία», λέγει ο Κάλβος. Η τόλμη για να κατακτηθεί, η αρετή για να διατηρηθεί. Και τα δύο αυτά στοιχεία προσφέρθηκαν και εθαυματούργησαν.
Από τη μεγάλη εκείνη επανάσταση δημιουργήθηκε το νεότερο ελληνικό έθνος. Εμείς, κληρονόμοι της μεγάλης εκείνης θυσίας και συνεχιστές της ενδόξου ιστορίας του 1821, προσερχόμαστε ευλαβικά, κατά τις ημέρες αυτές, για να αναπέμψωμεν προς τον ύψιστο Θεό ευχαριστίους δοξολογίες και επιμνημόσυνες δεήσεις, για να αποτίνουμε φόρο τιμής, θαυμασμού και ευγνωμοσύνης προς τους ηρωικούς εκείνους αγωνιστές και να καταθέσουμε τον εκ δάφνης στέφανο εις τους λευκούς τάφους τους, ψάλλοντες:
«Τη υπερμάχω σρτατηγώ τα νικητήρια,
ως λυτρωθείσα, των δεινών
ευχαριστήρια,
αναγράφω σοι, η πόλις σου, Θεοτόκε.
Αλλ’ ως έχουσα το κράτος
απροσμάχητον
εκ παντοίων με κινδύνων ελευθέρωσον,
ίνα κράζω σοι. Χαίρε νύμφη
ανύμφευτε».
