Γράφει ο Γιάννης Μαγκριώτης
Για να καταλάβουμε καλύτερα τις επιλογές της Ρωσίας, των ΗΠΑ και των σημερινών χωρών μελών της ΕΕ, στην Ουκρανία, είναι χρήσιμο να θυμηθούμε λίγο την ιστορία της Ρωσίας και τις σχέσεις της με τα έθνη και τα κράτη στα δυτικά σύνορά της. Οι σημερινές εξελίξεις, όσο παράδοξες και αν φαίνονται, μοιάζουν με πολλά γεγονότα του παρελθόντος.
Θα αναφερθώ σε μερικές πολύ χαρακτηριστικές επιλογές, που διαμόρφωσαν την γεωγραφία και την ιστορία της ευρύτερης περιοχής, αλλά και του κόσμου γενικότερα, για να δούμε τις αναλογίες και τις πιθανές, ακόμη πιο επικίνδυνες εξελίξεις, που μπορεί να ακολουθήσουν, στο προσεχές μέλλον.
1. Η τσαρική Ρωσία, παρότι, ήταν αδύναμη οικονομικά, είχε φεουδαρχική, προκαπιταλιστική οικονομία, η έκτασή της, ο μεγάλος σχετικά πληθυσμός και ο ανάλογος στρατός της και, κυρίως η δυναμική διπλωματία της, επηρέαζε καθοριστικά τις εξελίξεις στην Ευρώπη. Ήταν η πρωταγωνίστρια του συνεδρίου της Βιέννης το 1815, εκεί που οι τότε Αυτοκρατορίες αποφάσισαν να στηρίξουν τον μεγάλο ασθενή της εποχής, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, γιατί φοβόταν την κατανομή ισχύος μεταξύ τους, από την διάλυσή της. Αυτό ξέρουμε από την ελληνική ιστορία, δεν ξέρουμε όμως ότι στο ίδιο συνέδριο αποφασίστηκε ο διαμελισμός της Πολωνίας, μεταξύ Ρωσίας, Πρωσίας και Αυστροουγγαρίας. Στην μοιρασιά συμπεριελήφθη και το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής Ουκρανίας.
2. Οι αποικιοκρατικές ευρωπαϊκές χώρες προκάλεσαν τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, για την αναδιανομή των αποικιών τους, κυρίως της Αφρικής, γιατί η οικονομική ανάπτυξή τους, κυρίως της Γερμανίας που είχε και τις λιγότερες αποικίες, εξαρτιόταν από τις πρώτες ύλες τους. Οι Αυτοκρατορίες καταστράφηκαν, δίνοντας την δυνατότητα να αναδειχθεί σε υπερδύναμη η πρώην αποικία τους, οι ΗΠΑ και, να αλλάξει το καθεστώτος στην Ρωσία. Η δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης, έγινε, πάλι μετά από συμφωνία Γερμανίας και Ρωσίας, με την Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ, το 1918.
Με την Συνθήκη η Γερμανία πήρε το 1/4, της τότε Ρωσίας και, φυσικά την Πολωνία και μεγάλο μέρος της Ουκρανίας και στράφηκε στο δυτικό και Βαλκανικό μέτωπο.
3. Η Ναζιστική Γερμανία, αφού με την Συμφωνία του Μονάχου, με τις δυτικές ευρωπαϊκές δυνάμεις, στο βωμό του κατευνασμού του Χίτλερ, πήρε χωρίς πόλεμο την Σουδητία από την Τσεχοσλοβακία, και στην συνέχεια κατέλαβε όλη την χώρα. Ακολούθησε το Σύμφωνο «Μη επίθεσης» Ρίμπεντροπ-Μολότωφ, μεταξύ της Ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης, τον Αύγουστο του 1939, σε λίγες ημέρες, έφερε τα Ναζιστικά στρατεύματα να καταλαμβανουν την Δυτική Πολωνία και τα Σοβιετικά την Ανατολική. Η σφαγή του Κατίν από τους Σοβιετικούς ήταν η φρικτότερη επιλογή τους. Σε λιγότερο από ένα χρόνο η ναζιστική Γερμανία επιτέθηκε και στην Σοβιετική Ένωση.
4. Η κατεστραμμένη δυτική Ευρώπη ανασυγκροτήθηκε οικονομικά με την υποστήριξη των ΗΠΑ και με το σχέδιο Μάρσαλ και στήριξε την ασφάλειά της στο ΝΑΤΟ, δηλαδή στις ΗΠΑ, και η ανατολική Ευρώπη από την Σοβιετική Ένωση.
5. Η διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας και της Σοβιετικής Ένωσης, με κορύφωση την οικονομική κατάρρευση της Ρωσίας, που ακολούθησε, δημιούργησε την Δυτική, κυρίως την Αμερικάνικη μονοκρατορία.
6. Η Δύση και ειδικά η Ουάσιγκτον, αντιμετώπισε με περίσσεια αλαζονεία την Ρωσία στην περίοδο της μονοκρατορίας της, επιδιώκοντας να εξαγοράσει όλες τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους της και τους βασικούς πυλώνες της οικονομίας της.
Η Ρωσία με τον Πούτιν Πρόεδρο από το 2000, μετά την οικονομική κρίση του 1998, πέτυχε να ανατάξει την οικονομία της, ελέγχοντας τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους, τα ΜΜΕ και τις τράπεζες.
Οι ΗΠΑ ελέγχοντας την νέα κυβέρνηση του Κιέβου, μετά την ανατροπή του φιλορώσου προέδρου Γιανούκοβιτς, αρχίζει να κάνει σχέδια για την επέκταση του ΝΑΤΟ μέχρι τα σύνορα της Ρωσίας, παραβιάζοντας τις άτυπες συμφωνίες Ρέηγκαν-Γκορμπατζώφ, για την μη επέκταση του ΝΑΤΟ ανατολικά της Γερμανίας, μετά την επανένωσή της, το 1989.
7. Η Ρωσία, αφού κατέστειλε την εξέγερση στην Τσετσενία, εισέβαλε στην Γεωργία (Νότια Οσετία) το 2013 και το 2014 στην Κριμαία. Οι συμφωνίες Μινσκ 1 και 2, φάνηκε να αποτρέπουν την Πολεμική σύγκρουση, μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Όμως, η εμμονή της Δύσης να ελέγξει τις χώρες δυτικά και νότια της Ρωσίας, για να περιορίσει τις μελλοντικές φιλοδοξίες Ρωσίας και η επιλογή του Πούτιν και της Ρωσικής οικονομικής και στρατιωτικής ελίτ, να επανακτήσουν περιοχές της Ουκρανίας με πυκνό ρωσόφωνο πληθυσμό και πλούσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές, οδήγησαν στην εισβολή το 2022 στην Ουκρανία, για να καταλάβει το Κίεβο και να τοποθετήσει ελεγχόμενη κυβέρνηση.
Ούτε η Δύση μέτρησε καλά της Ρωσία, ούτε η Ρωσία τις δυνάμεις της. Δυο χρόνια πολέμου μπορεί να συρρίκνωσαν την Ρωσική οικονομία, όμως ήταν αρκετά να βυθίσουν σε μια νέα κρίση τις περισσότερες χώρες της ΕΕ, και σε συνδυασμό με την μετανάστευση και την κλιματική κρίση, να αλλάξουν τον πολιτικό χάρτη σε πολλές χώρες της ΕΕ, αποσταθεροποιώντας ακόμη και το κράτος δικαίου και την δημοκρατία.
8. Σε μια τέτοια συγκυρία ξεκινάει η νέα προεδρία Τράμπ.
Ο Τράμπ, οι παλιοί και νέοι ολιγάρχες των ΗΠΑ, αυτοί που έχτισαν τον νέο κύκλο της παγκοσμιοποίησης, από την δεκαετία του ‘80, επιλέγουν την αναδίπλωση, γιατί βλέπουν ότι λειτουργεί αντίστροφα για τα συμφέροντά τους.
Σύμμαχοι τους είναι τα χαμηλότερα κοινωνικά και μορφωτικά στρώματα, όπως στην ΕΕ, που πλήττονται πιο πολύ από την παγκοσμιοποίηση, με την μεταφορά μεγάλων τμημάτων της παραγωγής στην Ανατολή και ιδιαίτερα στην Κίνα.
Όταν η Κίνα εκτός από την παραγωγή έντασης εργασίας, κάνει άλματα και στις νέες τεχνολογίες, τότε οι γεωοικονομικές ισορροπίες αλλάζουν.
Οι ΗΠΑ έχουν πλέον μεγάλα ελλείμματα στο εμπορικό τους ισοζύγιο και οι χώρες που έχουν πλεονάσματα είναι το Μεξικό, ο Καναδάς, η Κίνα, η ΕΕ, κυρίως η Γερμανία.
9. Ο Τράμπ πιστεύει ότι η αύξηση των δασμών είναι το βασικό του όπλο, όπως και η αποσταθεροποίηση στον τομέα της ασφάλειας των εμπορικών ανταγωνιστών του στην ΕΕ.
Η Ρωσία του Πούτιν είναι το κατάλληλο όχημα για να πιέσει τις ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ να πολλαπλασιάσουν τις αμυντικές δαπάνες τους, δηλαδή να αγοράσουν από τις αμερικάνικες αμυντικές βιομηχανίες ακόμη περισσότερο πολεμικό εξοπλισμό.
Η οικονομική και πολιτική ιστορία όμως διδάσκει ότι: Οι υψηλοί δασμοί που έβαλαν οι ΗΠΑ στην περίοδο του μεσοπολέμου, για να λύσουν το πρόβλημα της δικής τους ύφεσης, οδήγησαν σε πιο μεγάλη ύφεση και στο οικονομικό κραχ του 1929. Στην δυτική Ευρώπη οι εξελίξεις ήταν ακόμη πιο οδυνηρές, η άνοδος του ναζισμού και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
10. Οι αμερικανικές εταιρείες της ψηφιακής οικονομίας, της τεχνητής νοημοσύνης, του «καπιταλισμού της πλατφόρμας», που κυριαρχούν στην οικονομική και πολιτική ζωή των ΗΠΑ, έχουν αντιπάλους στην ΕΕ, όχι μόνο στο παραγωγικό πεδίο, αλλά και στο ρυθμιστικό πλαίσιο που θέλουν να αναπτύξουν οι χώρες αυτές, για να τις περιορίσουν, για λόγους ανταγωνισμού και ασφάλειας. Οι εταιρείες αυτές παρότι ευνοήθηκαν από το πολιτική Μπάιντεν, φοβήθηκαν την επιλογή των Δημοκρατικών να δημιουργήσουν επίσης ρυθμιστικό πλαίσιο. Μασκ, Μπέζος και Ζούκεμπερκ, είναι τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα.
11. Ο στρατηγικός αντίπαλος των ΗΠΑ είναι η Κίνα, γιαυτό θέλουν να αναπτύξουν την μέγιστη ισχύ σε όλα τα πεδία, να αναδιαμορφώσουν τις σχέσεις τους με τα άλλα κράτη της Δύσης και την Ρωσία, για να μπορέσουν να την αντιμετωπίσουν.
Η συνέχεια θα είναι ακόμη πιο επικίνδυνη, και δεν φαίνεται να υπάρχουν ικανές δυνάμεις να την αναχαιτίσουν.
