Σε χθεσινό σχόλιο στα «λαικά μας» αναφέραμε την πρόταση που κατέθεσε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γιάννης Στουρνάρας, στην ετήσια Έκθεσή του για το 2024 για την είσπραξη του ΕΝΦΙΑ από τους Δήμους σημειώνοντας ότι αυτή αναμένεται να πυροδοτήσει αντιδράσεις, τόσο από τους αιρετούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όσο και από την Κυβέρνηση.
Θετική η ΚΕΔΕ στην απόδοση του ΕΝΦΙΑ στους δήμους
Η αιφνιδιαστική πρόταση Στουρνάρα συζητήθηκε χθες στην συνεδρίαση του ΔΣ της ΚΕΔΕ, της οποίας ο πρόεδρος, Λάζαρος Κυρίζογλου εμφανίστηκε θετικός στην απόδοση του ΕΝΦΙΑ στους δήμους.
Όπως τόνισε χαρακτηριστικά, βασική προϋπόθεση για την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία, είναι τα έσοδα από τον ΕΝΦΙΑ να προστεθούν στους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ), ώστε να διασφαλιστεί η οικονομική σταθερότητα και βιωσιμότητα των δήμων.
Ο κ. Κυρίζογλου επισήμανε ότι οι δήμοι έχουν ανάγκη από ενίσχυση των οικονομικών τους, ιδιαίτερα σε μια περίοδο κατά την οποία καλούνται να διαχειριστούν αυξημένες αρμοδιότητες χωρίς αντίστοιχους πόρους. Η απόδοση του ΕΝΦΙΑ μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο ενίσχυσης της τοπικής αυτοδιοίκησης, με την προϋπόθεση όμως ότι θα προστεθεί στους ΚΑΠ και δεν θα αποτελέσει αντικατάσταση υφιστάμενων πόρων, ανέφερε.
Η πρόταση αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο της γενικότερης στρατηγικής της ΚΕΔΕ για την ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειας των δήμων, με στόχο την αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των πολιτών και την ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών.
Τι προβλέπει η εισήγηση διαχείρισης του ΕΝΦΙΑ από την Αυτοδιοίκηση
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Τράπεζα της Ελλάδας εισηγείται την είσπραξη και τη διαχείριση του ΕΝΦΙΑ από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ωστόσο αυτήν τη φορά υπάρχει εκτενής συγκριτική μελέτη και ανάλυση επιπτώσεων, που αναμφίβολα μετατρέπουν τη σχετική εισήγηση σε κάτι περισσότερο από μια ακαδημαϊκή συζήτηση. Ξεκινώντας από τη διεθνή εμπειρία, δηλαδή το πώς ακριβώς αντιμετωπίζουν άλλες χώρες τους φόρους ακινήτων, η ΤτΕ επισημαίνει εξαρχής ότι η διαχείριση των φόρων περιουσίας αποκλειστικά ή πρωτίστως από τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, παρατηρείται διεθνώς και αφορά διαφορετικές μορφές φόρων και ελεγκτικών μηχανισμών (τοπικής ή κρατικής εμβέλειας), με την επισήμανση ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε χαμηλή θέση ως προς τη διαχείριση φορολογικών εσόδων σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης μεταξύ των χωρών της Ευρώπης.Στη χώρα μας η διαχείριση του ΕΝΦΙΑ γίνεται από την Κεντρική Διοίκηση και αφορά μεγάλο μέρος των εσόδων φορολόγησης περιουσίας. Η ανάθεση της διαχείρισης του ΕΝΦΙΑ στις τοπικές αρχές θα άλλαζε την κατάταξη της Ελλάδος ως προς το δείκτη φορολογικής αποκέντρωσης.
Ο Γιάννης Στουρνάρας επισημαίνει ότι ο ΕΝΦΙΑ, ως φόρος που επιβάλλεται σε ακίνητα εντός των γεωγραφικών ορίων κάθε δήμου, θα μπορούσε να λειτουργήσει αποτελεσματικότερα όταν διαχειρίζεται τοπικά.
Επιχειρήματα υπέρ της «μεταφοράς» στους ΟΤΑ
Κατά την ΤτΕ, υπάρχουν σημαντικά επιχειρήματα υπέρ της μεταφοράς, είσπραξης και διαχείριση των εσόδων από τον ΕΝΦΙΑ καθώς αφορά ακίνητη περιουσία που βρίσκεται στα γεωγραφικά όρια κάθε δήμου.
Συγκεκριμένα:
– Τα έσοδα από τον ΕΝΦΙΑ θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν ένα μεγάλο μέρος των μεταβιβαστικών πληρωμών από τον κρατικό προϋπολογισμό (ΚΠ) προς τους ΟΤΑ απελευθερώνοντας πόρους του Κράτους προς άλλες χρήσεις που συνδέονται με την παροχή δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών, όπως υγεία, παιδεία κ.λπ.
– Πρόκειται για ένα φόρο με περιορισμένα περιθώρια φοροδιαφυγής, διότι η φορολογική βάση, δηλαδή το ακίνητο, δεν μπορεί εύκολα να αλλοιωθεί στις φορολογικές δηλώσεις
– Ο φόρος περιουσίας είναι επίσης ένας ουδέτερος φόρος, υπό την έννοια ότι μεταβολές των φορολογικών συντελεστών δεν συνδέονται με στρεβλώσεις της φορολογικής βάσης
– Η τοπική αυτοδιοίκηση, αναλαμβάνοντας την είσπραξη του ΕΝΦΙΑ, δεν θα έχει να επωμιστεί το υψηλό κόστος ενός ελεγκτικού φορολογικού μηχανισμού, καθώς θα έχει το πλεονέκτημα που προκύπτει από την καλύτερη γνώση της ακίνητης περιουσίας και χρήσης της, εντός των ορίων της γεωγραφικής της περιφέρειας.
– Τα έσοδα θα συμβάλουν στην ενίσχυση της οικονομικής αυτοδυναμίας των ΟΤΑ και θα τους δίνουν τη δυνατότητα να ανταποκρίνονται πιο στοχευμένα στις τοπικές ανάγκες (π.χ. ανάπτυξη τοπικών υποδομών και υπηρεσιών), διασφαλίζοντας την ανταποδοτικότητα του φόρου.
-Ταυτόχρονα, ενισχύεται η διαφάνεια ως προς τη χρήση των πόρων και τη λογοδοσία των τοπικών αρχών απέναντι στους πολίτες που πληρώνουν τους φόρους. Κατ’ επέκταση, βοηθά στην καλλιέργεια φορολογικής υπευθυνότητας και φορολογικής συνείδησης στους πολίτες.
- Στο πιο προχωρημένο σενάριο, που απαιτεί αναθεώρηση του Συντάγματος, καθώς οι ΟΤΑ δεν έχουν τη δυνατότητα άσκησης φορολογικής εξουσίας, το εν λόγω φορολογικό εργαλείο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους ΟΤΑ αναδιανεμητικά, ώστε οι φορολογούμενοι με την ίδια περιουσία και την ίδια φοροδοτική ικανότητα να φορολογούνται το ίδιο. Για παράδειγμα, η φορολόγηση ακινήτων θα μπορούσε να περιλαμβάνει απαλλαγές και εκπτώσεις για συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών (π.χ. ηλικιωμένους, άτομα χαμηλού εισοδήματος κ.ά.) ή/και να επιβάλλει προοδευτικό φορολογικό συντελεστή ανάλογα με την αξία του ακινήτου, όπως γίνεται στη Γαλλία, τη Δανία και την Ιρλανδία.
-Τέλος, η ΤτΕ υποστηρίζει ότι μια τέτοια μεταρρύθμιση θα δημιουργούσε λοιπόν την ανάγκη εξέλιξης των ΟΤΑ σε φορείς με τεχνοκρατικές υποδομές και τεχνογνωσία, ικανούς να συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό και στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών και κατ’ επέκταση της χώρας».
Ανάγκη κεντρικού συντονισμού και εποπτείας
Ο Γ. Στουρνάρας υπογραμμίζει την ανάγκη κεντρικού συντονισμού και εποπτείας, ιδιαίτερα στην αρχική φάση εφαρμογής. Μια τέτοια μεταρρύθμιση θα απαιτούσε τη συνεργασία του κράτους με τους τοπικούς φορείς και την ανάπτυξη ενός ενιαίου τεχνολογικού πλαισίου που θα επιτρέπει στους δήμους να διαχειρίζονται τον φόρο αποτελεσματικά και με διαφάνεια. Παρά τα όποια ρίσκα και τις προκλήσεις, το μέτρο θα μπορούσε να ενισχύσει την τοπική αυτονομία, να μειώσει τη γραφειοκρατία και να ενισχύσει τη διαφάνεια στη διαχείριση των φορολογικών εσόδων. Η επιτυχία του εξαρτάται από την προσεκτική προετοιμασία, τον κεντρικό συντονισμό και την ετοιμότητα των τοπικών αρχών να αναλάβουν τον ρόλο αυτό.
Η πρόταση για την αποκέντρωση του ΕΝΦΙΑ εντάσσεται σε ένα ευρύτερο στρατηγικό σχέδιο για την ενίσχυση της οικονομικής ανθεκτικότητας της χώρας, το οποίο περιλαμβάνει τη μέγιστη αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
