Η οικογένεια και Σχολείο: Προσφέρουν ηθική αγωγή στα παιδιά;

Του Ιερέως Παναγιώτου Σ. Χαλκιά

Μια ματιά αν ρίξει κανείς στην σημερινή κοινωνία που ζούμε,  φίλοι αναγνώστες, δεν είναι δύσκολο να απαντήσει στο ανωτέρω ερώτημα. Ενώ το ήθος στηρίζει τον σεβασμό και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, για να είναι αυτό που πρέπει να είναι, ο σημερινός άνθρωπος, κατά το πλείστο, εκτίθεται στον εντυπωσιασμό, γιατί ακριβώς του λείπει το ήθος. Ποιοι είναι, όμως, οι παράγοντες που δίδουν το ήθος; Πρώτιστα, οι οικογένεια και δευτερευόντως του σχολείου. 

Η σημασία της αγωγής στην οικογένεια έγκειται στο ότι ο άνθρωπος μαθαίνει το νόημα του σεβασμού και της υπευθυνότητας. Μαθαίνει ακόμα πρότυπα και κανόνες συμπεριφοράς, ώστε να αποφύγει το άκρατο ατομικισμό, αλλά και την ανταγωνιστική διάθεση. Αναμφισβήτητα  πρότυπα για τους νέους θα έπρεπε να το βάλουν οι γονείς τους. Ο Ισωκράτης ίσως αυτό να εξέφραζε, όταν έλεγε: «Είναι ντροπή οι μεν ζωγράφοι να ζωγραφίζουν τα ωραία από τα ζώα, τα δε παιδιά να μη μιμούνται τους σπουδαίους τους πόνοι».

Στην αρχαιότητα άλλωστε αυτό εξέφραζε η φράση «καλός καγαθός», τη στελέχωση των κοινωνών με ολοκληρωμένες προσωπικότητες, που έχουν ποιότητα και καλλιέργεια σκέψεις. 

Οι σύγχρονες κοινωνίες, αντίθετα, βρίσκονται κάτω από την πνευματική επιρροή της τηλεόρασης και των Μ.Μ.Ε., καθώς δημιουργούν αλλοτριωμένους ανθρώπους. 

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, έχει αυξηθεί η περιφρόνηση του ανθρώπου προς τον άνθρωπο, αλλά και η έξαψη των κατωτέρων παθών που στρέφουν τους νέους μας στα ναρκωτικά. Και η ηθική,  όμως, ανθρώπινη συνείδηση έχει γίνει επικίνδυνα χαλαρή και ανησυχητικά ελαστική σε φαινόμενα τρομοκρατίας ή κοινωνικής συνείδησης τόσο, ώστε να συμβιβάζεται όλοένα και περισσότερο με την βία ή με την εγκληματικότητα. Η ευθύνη, όμως, βαραίνει και την εκπαιδευτική κοινότητα, εφόσον δάσκαλοι και καθηγητές μπορούν να διαμορφώσουν την εσωτερική συνείδηση των μαθητών τους. 

Βέβαια, ο σεβασμός διαμορφώνεται πρωτίστως από την οικογένεια μία και ο δάσκαλος-καθηγητής δεν μπορεί να κάνει και πολλά πράγματα στις ελάχιστες ώρες που βλέπει τους μαθητές του. Αν εκείνοι, οι μαθητές, δεν έχουν λάβει από το σπίτι τους τις στοιχειώδεις αξίες και τρόπους συμπεριφοράς, οι τρόποι ή οι αντιδράσεις δύσκολα αλλάζουν, καθώς ο άνθρωπος είναι μιμητικό ον. Έτσι, όταν ένα παιδί έχει μία συγκεκριμένη εμφάνιση και συμπεριφορά, παρουσιάζει την οικογένειά του και λιγότερο του καθηγητές του. Το σχολείο κτίζει πάνω στα θεμέλια του σπιτιού. 

Στη σημερινή εποχή μάλιστα τα μέλη μιας οικογένειας δεν συζητούν μεταξύ τους, καθώς η τηλεόραση και το κινητό τηλέφωνο αποκλείει το «διάλογο». Έτσι, η ιεράρχηση των αξιών φαίνεται να έχει λανθασμένη πορεία ή ακόμα να είναι ανύπαρκτη.

Κατά συνέπειαν, τα άτομα οχυρώνονται στους εαυτούς, απομονώνονται και αποξενώνονται. Και ποιο είναι το αποτέλεσμα;

Οι άνθρωποι εξοικειώθηκαν πλέον με την κάμψη των ηθικών αξιών, έγιναν άτομα απρόσωπα, χωρίς ευαισθησίες και με ισχυρή την επιρροή της πνευματικής αφαίμαξης, της πλύσης εγκεφάλου από τα Μ.Μ.Ε. 

Ποια κοινωνία και ποια οικογένεια, λοιπόν, να διδάξει στους νέους την αγάπη, όταν βλέπουν το μίσος του ανθρώπου προς τον άνθρωπο, όταν αυτόματα παραβιάζονται ανθρώπινα δικαιώματα και καταστρατηγείται, η ελευθερία του ανθρώπου, η ειρήνη και ο οικονομικός ανταγωνισμός;

Πώς να καλλιεργηθεί η ψυχική ανάταση του ανθρώπου, όταν καταργείται η επαφή των νέων με την εθνική και θρησκευτική παράδοση; Πώς να αγκαλιάσει ο Χριστός τον κόσμο, όταν η πόρτα της ψυχής είναι κλειστή; Πώς να υπάρξει γαλήνη και ηρεμία,  αφού εγκλωβίσαμε  την θρησκεία μας,  ακόμα και στην εκπαίδευση; Πώς να αναβαθμιστεί ο πολιτισμός μας, όταν παραδείγματα στη νεολαία προς αποφυγή γίνονται οι αγενείς στις εκφράσεις τους βουλευτές, οι περισσότεροι, όχι όλοι, αφού δεν γνωρίζουν τι θα πει σεβαστός διάλογος; Πώς να μιλήσουμε για σεβαστό και ηθικό κράτος δικαίου, όταν η κοινωνία δεν έχει οδηγήσει στη δικαιοσύνη εγκληματίες,  μια και έχουν πλήρη οικονομική άνεση;

Τελικά, η κοινωνία διδάσκει ανηθικότητα και παράγει κακία. Το ήθος θα έπρεπε να προσφέρεται επ΄ωφελεία της νέας γενιάς.  Μήπως, όμως, να είμαστε θεματοφύλακες αξιών προϋποθέτει ότι η διαδοχή θεμελιώνεται μέσα από την οικογένεια, οικοδομείται στο σχολείο και διευρύνεται στο κράτος;

Ο Επίκτητος, άλλωστε, έλεγε: «Τιμώρησε και χαλιναγώγησε τα πάθη σου, για να μη σε τιμωρήσουν εκείνα».

 Όλοι μας οφείλουμε να προβληματιστούμε με την κοινωνική φθορά των αξιών, εφόσον η έννοια ήθος εγκλείει προσωπική ευθύνη στον άνθρωπο,  ενώ προϋποθέτει ελευθερία σκέψης, βούλησης και δράσης. Το να γίνουμε άνθρωποι είναι επιτακτικό αίτημα της εποχής μας. 

Και ακόμα, φίλοι αναγνώστες, με το σεβασμό στον εαυτό μας καταξιώνουμε την έννοια του ανθρώπου.