Της Αναστασίας M. Πάπαρη*
Πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στην Avignon της Γαλλίας το ετήσιο συνέδριο του Δικτύου των Πανεπιστημίων των Πόλεων - Πολιτιστικών Πρωτευουσών της Ευρώπης (University Network of European Capitals of Culture, UNeECC) με τίτλο «Cultural Bridging: European Territories and Cultural Metamorphoses» (Πολιτισμικές Συνδέσεις: Ευρωπαϊκές Χωρικότητες και Πολιτιστικές Μεταμορφώσεις).
Στόχος του συνεδρίου ήταν να δώσει βήμα σε όσους ασχολούνται άμεσα ή έμμεσα με τον θεσμό της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Πολιτισμού (ή Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, ΠΠΕ), καθώς και στην τοπική ακαδημαϊκή κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων και των υποψηφίων διδακτόρων με συναφή ερευνητικά αντικείμενα.
Η Avignon επιλέχθηκε από το UNeECC ως η πόλη, που εορτάζει εφέτος τα 25 χρόνια από την πρώτη ανάδειξή της ως ΠΠΕ το 2000, υλοποιώντας ένα εκτεταμένο πρόγραμμα εκδηλώσεων και υποδομών, που προσομοιάζει με το κανονικό πρόγραμμα των πόλεων, που αναδέχονται για πρώτη φορά το χρίσμα.
Η πολλαπλότητα των θεματικών ενοτήτων, όπως κύριες διαλέξεις διακεκριμένων εισηγητών, οι παρουσιάσεις του Προγράμματος της Avignon2025, οι υψηλού επιπέδου εισηγήσεις του κύριου προγράμματος, η οργανωμένη ξενάγηση σε εμβληματικούς χώρους, όπως το Παλάτι των Παπών και η Creative Villa του Πανεπιστημίου της πόλης, είναι κάποιες πλευρές αυτού του επιτυχημένου πανευρωπαϊκού συνεδρίου, συνοδευόμενου από την υψηλή γαλλική γαστρονομία, που προσφέρθηκε πλούσια στους συμμετέχοντες.
Διοργανωτές από πλευράς του UNeECC ήταν οι καθ. Dr Flora Carjiin, Dr William Chambers, Dr Laszlo Komlosi και Dr Igor Mavrin και από πλευράς του πανεπιστημίου της Avignon η καθ. Dr Françoise Arfelli, επικεφαλής και της γραμματείας του συνεδρίου.
Η ίδια η πόλη είναι ένα ανοικτό βιβλίο και ένα μεγάλο μάθημα. Διοργάνωσε ένα σύνθετο Πρόγραμμα για το 2025, ονομάζοντάς το Avignon Terre de Culture 2025. Αναφέρω συνοπτικά :
@ Την επιμονή της να θυμάται τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και να συμβάλει σ’ αυτόν. Είναι η μόνη από τις εννιά πόλεις, που εφάρμοσαν τον θεσμό το 2000, σε μια μεταβατική περίοδο γι’ αυτόν.
@ Τη διοργάνωση ενός σύνθετου Προγράμματος Εκδηλώσεων και Υποδομών για το 2025, ώστε να αποδείξει τον συγχρονισμό του βηματισμού της με τις ευρύτερες ευρωπαϊκές εξελίξεις.
@ Τη διαμόρφωση ενός προγράμματος για όλες τις ηλικίες και κατηγορίες πληθυσμού, ώστε να μην μείνει κανείς έξω από αυτή τη μεγάλη γιορτή.
@ Την αξιοποίηση υπαρχουσών εγκαταστάσεων για τη διοργάνωση εκθέσεων, συναυλιών, καλλιτεχνικών γεγονότων κλπ., όπως το Παλάτι των Παπών, μουσείων, όπως το Musée Lapidaire, το Musée Calvet και το Maison Jean Vilar, αλλά και νέων, όπως η Creative Villa, ένα κτήριο του 19ου αι. εντός του πανεπιστημιακού campus, το οποίο αποκαταστάθηκε και προορίζεται να λειτουργήσει σε επανάχρηση ως πολυχώρος πολιτισμού, έρευνας και ψηφιακής τεχνολογίας.
@ Την αξιοποίηση των δημοσίων χώρων εντός και εκτός των Τειχών, όπως το αίθριο του Παπικού συγκροτήματος, πάρκα, σιδηροδρομικοί σταθμοί, εγκαινιάζοντας ακόμη και νέες σιδηροδρομικές γραμμές (Metro Europa).
Ένα αξιοσημείωτο γεγονός είναι η διοργάνωση έκθεσης στο Musée Lapidaire, η οποία ξεκινά με την Αρχαία Ελλάδα, για την οποία αφιερώνεται ένα πλήρες Χρονολόγιο όλων των σημαντικών σταθμών: γεννήσεις και θάνατοι επιφανών ανδρών, μάχες, εφευρέσεις, εποικισμοί (π.χ., ο εποικισμός της Μασσαλίας από τους Φωκαείς) κ. ά.
Το Παλάτι των Παπών – Άποψη από τον ποταμό Rhône
(Palais des Popes, Avignon Terre de Culture 2025)
Η εισήγησή μου είχε τίτλο «Πολιτισμικός και Αστικός Προγραμματισμός και Σχεδιασμός στην Ευρώπη: Θέτοντας το Πλαίσιο για ένα Εξ-αποστάσεως Πρόγραμμα Μετα-πτυχιακών Σπουδών» (Cultural and Urban Planning & Design in Europe: Setting the Context for a Post-graduate e-Learning Course). Η πρότασή μου για τη δημιουργία μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών με το ίδιο θέμα έγινε ασμένως αποδεκτή και ασφαλώς θα υπάρχει συνέχεια. Το πρόγραμμα θα είναι με διδασκαλία εξ αποστάσεως και δυνητικά αφορά ενδιαφερόμενους από όλο τον κόσμο.
Η Αβινιόν, μια από τις εννέα ‘μούσες’ – Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης του 2000 (εννέα πόλεις), αρνήθηκε να ξεχάσει. Αρνήθηκε τη λήθη και επέλεξε την ‘α-λήθεια’, την ‘μη λήθη’, τη διαρκή παρουσία στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό, τιμώντας τα 25 χρόνια από την πρώτη ανακήρυξή της ως ΠΠΕ. Το Πρόγραμμά της, που προσομοιάζει με τα εκτεταμένα προγράμματα των ΠΠΕ ετήσιας διάρκειας, ανανέωσε και επικαιροποίησε την ερμηνεία της για το περιεχόμενο του θεσμού, ωριμάζοντάς τον σαν το καλό γαλλικό κρασί.
Επειδή παρακολουθώ το συνέδριο του UNeECC εδώ και αρκετά χρόνια, με λύπη μου διαπιστώνω, πως δεν υπάρχει άλλη ελληνική συμμετοχή, που να ενδιαφέρεται για τον θεσμό και την εξέλιξή του στην Ευρώπη. Κι αυτό είναι πολύ λυπηρό για έναν θεσμό, που τον δημιούργησε η Ελλάδα μέσω της αείμνηστης υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη (1983), με την Αθήνα να αναδεικνύεται η πρώτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα το 1985. Μέχρι σήμερα έχουν αναδειχθεί ως ΠΠΕ τέσσερις πόλεις: Αθήνα (1985), Θεσσαλονίκη (1997), Πάτρα (2006) και Ελευσίνα (2023). Καμμιά απ’ αυτές όμως, δεν συμμετέχει ενεργά στο ετήσιο συνέδριο του UNeECC, το οποίο αποτελεί τον μόνο ερευνητικό βραχίονα του θεσμού της ΠΠΕ.
Η έκκλησή μου είναι η χώρα να πρωτοστατεί στην ευδόκιμη πορεία του θεσμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης τα επόμενα χρόνια, διότι αυτός αποτελεί μια ακόμη παρακαταθήκη του Ελληνικού Πολιτισμού με σαφή παν-ευρωπαϊκή απήχηση.
*Δρ Αρχιτέκτων & Πολεοδόμος / Urban Designer
Dipl., MSc, M. Phil., PhD
(Α.Π.Θ. & U.C.L., The Bartlett)
Μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της Ε.Ε. για την ΠΠΕ
Research Editor, EuropeNow, CES, Temple Univ., USA
ARCHI.POLIS, Dr Anastasia M. Paparis Architects & City Planners / Urban Designers
anastpapa@teemail.gr, ecoc2021@gmail.com
