Είναι κοινή- και οδυνηρή διαπίστωση- ότι μπορεί οι μαθητές που προετοιμάζονται για τις εξετάσεις να μελετούν ατέλειωτες ώρες, σπάνια όμως καταφέρνουν να αποθηκεύσουν μεμιάς όλον αυτόν τον τεράστιο όγκο πληροφοριών, ώστε όταν έρθει η ώρα της εξέτασης να τις ανακαλέσουν στη μνήμη τους και να τις χρησιμοποιήσουν με επιτυχία. Η ανάκληση της μνήμης που σχετίζεται με τη γνώση αποδεικνύεται σε ορισμένες περιπτώσεις δυσχερής, κυρίως για τους μαθητές των τελευταίων τάξεων του Λυκείου, δεδομένης της πληθώρας πληροφοριών που δέχονται κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας τους για τις εξετάσεις.
Η παρατήρηση αυτή οδήγησε τους μαθητές της Β' λυκείου των Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων Βέροιας «Ι. Σαφαρίκα-Ι. Μπαρμπαρούση» σε συνεργασία με τις καθηγήτριές τους κ. Ματράκα και κ. Κουτόβα, να διερευνήσουν την ανθρώπινη μνήμη και τις λειτουργίες της και να επιδιώξουν να βρουν κάποιες τεχνικές και "τεχνάσματα" ενίσχυσής της.
Η έρευνα στο διαδίκτυο, η ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας και η διασύνδεση γνώσεων από το πεδίο της Βιολογίας, της Ψυχολογίας, της Ιατρικής, της Διατροφολογίας και της Ψυχολογίας απέφεραν σημαντικές και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
Η ικανότητα να αποθηκεύουμε, να ανακτούμε αλλά και να συνδέουμε πληροφορίες είναι ζωτικής σημασίας τόσο για την επιβίωσή μας όσο και για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας και την απόκτηση γνώσεων. Αυτό το οποίο μας δίνει την έννοια του εαυτού και της χρονικής συνέχειας της ίδιας μας της ύπαρξης είναι η δυνατότητα που έχουμε να ανακαλούμε ποιοι είμαστε, τι κάναμε στο παρελθόν αλλά και τι σχεδιάζουμε στο μέλλον. Οι αναμνήσεις μας είναι κρίσιμες ως προς την ατομικότητά μας. Τo τι θυμάται ο κάθε ένας από μας διαφέρει από το τι θυμούνται οι άλλοι, ακόμη και σε περιπτώσεις που ήμασταν όλοι μαζί. Ωστόσο, με το δικό μας τρόπο, όλοι θυμόμαστε συμβάντα, γεγονότα, συναισθήματα και δεξιότητες – κάποια για λίγο και άλλα για μια ζωή. Ο εγκέφαλος έχει πολλαπλά μνημονικά συστήματα με διαφορετικά χαρακτηριστικά τα οποία διαμεσολαβούνται από διαφορετικά νευρωνικά δίκτυα. Η δημιουργία νέων αναμνήσεων πιστεύεται πλέον ότι εξαρτάται από τη "συναπτική πλαστικότητα", αλλά ακόμη δεν είμαστε σίγουροι για τους νευρωνικούς μηχανισμούς της ανάσυρσης των πληροφοριών.
Όλα αυτά δημιουργούν πολλαπλά νέα ερωτήματα. Η μνήμη και η μάθηση λειτουργούν με απόλυτα εξατομικευμένο τρόπο ή υπάρχουν κάποιοι κανόνες που εξηγούν τη λειτουργία τους και μπορούν να μας καθοδηγήσουν στην καλύτερη αξιοποίηση και βελτιστοποίηση των δυνατοτήτων τους;
Το «πνεύμα της ισορροπίας» μιας καλής μνήμης είναι εκείνο που θυμάται και οργανώνει τα σωστά πράγματα στον εγκέφαλο, αλλά ξεχνά άλλα που φαίνονται λιγότερο σημαντικά. Η "γνωσιακή μηχανική" είναι πολύ σημαντική. Το σκεπτικό είναι να εκμεταλλευτούμε τις γνώσεις που αποκτήσαμε σχετικά με το πώς η πληροφορία κωδικοποιείται, αποθηκεύεται, εμπεδώνεται (διαδικασία «παγίωσης») και στη συνέχεια ανακαλείται. Τέτοια παραδείγματα είναι η διαδικασία προσήλωσης της προσοχής, η ύπαρξη κενού χρονικού διαστήματος ανάμεσα σε περιόδους μάθησης και η χρήση τακτικών υπενθυμίσεων και επαναλήψεων για να υποστηριχθεί η διαδικασία της «παγίωσης».
Όλα τα παραπάνω ενισχύονται με ασκήσεις και τεχνάσματα όπως οι μνημονικές τεχνικές. Οι μνημονικές τεχνικές είναι τεχνητά επινοήματα, νοηματικές συσχετίσεις, δηλαδή νοητικά στηρίγματα της φαντασίας που χρησιμοποιεί το άτομο για να μπορέσει να οργανώσει, να τροποποιήσει, δηλαδή να κωδικοποιήσει και να κατανοήσει καλύτερα μια πληροφορία και κατά συνέπεια να την θυμηθεί πιο γρήγορα και πιο εύκολα. Οι λεκτικοί κώδικες και οι νοητικές εικόνες αποτελούν τις βασικές μορφές κωδικοποίησης των πληροφοριών και συνιστούν τα συστατικά στοιχεία μερικών βασικών τεχνικών. (κάποια παραδείγματα: Μερική Μάθηση, Μνημοτεχνική του χώρου, Ακροστιχίδα, Λέξεις – κλειδιά, Μνημοτεχνική Yodai, Ρίμα, Αστείες συσχετίσεις, Μέθοδος σύνδεσης, Μέθοδος αριθμός – λέξεων, Εννοιολογική κατηγοριοποίηση)
Οι μαθητές "έπαιξαν" και πειραματίστηκαν με τις διάφορες τεχνικές με ποικιλία αποτελεσμάτων. Ιδιαίτερη εντύπωση τους προκάλεσε το εξίσου σημαντικό εύρημα που προέκυψε από την έρευνα ότι εκτός από τις τεχνικές ενίσχυσης της μνήμης πολύ μεγάλη σημασία έχουν και οι τεχνικές μελέτης που συνεισφέρουν στην καλύτερη απομνημόνευση. Η διεργασία της μελέτης διευκολύνεται και ο μαθητής απομνημονεύει και ανακαλεί με σχετική ευκολία τις πληροφορίες που λαμβάνει μέσω ειδικών τεχνικών μελέτης, που μπορεί να ακολουθεί στην προσπάθειά του. Οι τεχνικές μελέτης είναι μικρά τρικ για την αποθήκευση της πληροφορίας στον εγκέφαλο σε συνδυασμό με μία εικόνα, μία ιστορία, έναν ήχο, μία μέθοδο, δηλαδή με απλά πράγματα που την κατάλληλη στιγμή λειτουργούν ως «κορδόνι μνήμης» για την ανάκληση της πληροφορίας. (Τεχνική σταδιακού «zoom», Τεχνική νοητικών χαρτών, Τεχνική φανταστικής ιστορίας, Τεχνική ενεργού συμμετοχής κλπ)
Παράλληλα με όλα τα παραπάνω εξαιρετική σημασία για την καλή λειτουργία της μνήμης, όπως είναι φυσικό, διαδραματίζει και ο ισορροπημένος τρόπος ζωής με καλή διατροφή, επαρκή ύπνο, ποικιλία πνευματικών ενδιαφερόντων, υγιή κοινωνική ζωή και αποφυγή αγχογόνων καταστάσεων και έντονων συναισθηματικών μεταπτώσεων.
Οι μαθητές των Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων Βέροιας επέδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον και εργατικότητα στην υλοποίηση της εργασίας τους καθώς μπόρεσαν να καταλάβουν- έστω και εξαπλουστευμένα- τη λειτουργία της μνήμης και να εφαρμόσουν κάποιες από τις μνημονικές τεχνικές για να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στα μαθήματα! Καλή συνέχεια!
