Γράφει ο
Θεόφιλος
Παπαδόπουλος
Δάσκαλος
Από την αρχαία Ελλάδα μέχρι την οθωμανική κατοχή και από τις πατρίδες της καθ’ ημάς Ανατολής μέχρι τη φασιστική κατοχή της περιόδου 1941-1944, οι κοινότητες αποτελούν τον πρωταρχικό παράγοντα συγκρότησης, οργάνωσης, παραγωγής, αντίστασης των Ελλήνων. Είναι το “ΚΟΙΝΟΝ”, η βάση στήριξης των εκάστοτε εθνικών, κοινωνικών, οικονομικών, παραγωγικών και εκπαιδευτικών αναγκών.
Μία μορφή συγκρότησης που θεμελίωσε την πολιτική ζωή των Ελλήνων, τη δημοκρατία και τις κοινές αποφάσεις σε δύσκολες στιγμές για την εθνική συνέχεια. Τότε που οι βίαιοι εξισλαμισμοί, το παιδομάζωμα, η καταπίεση, η φτώχεια και η πείνα, ήταν το καθημερινό φαινόμενο, ο ελληνικός λαός ανέδειξε ως πρότυπο επιβίωσης τις κοινότητες
Οι κοινότητες θα δώσουν μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση. H παιδεία είναι στο κέντρο των δραστηριοτήτων, της εκκλησίας, της δημογεροντίας και των συντεχνιών. Εμφανίζεται ως αρρεναγωγείο, παρθεναγωγείο ή αλληλοδιδακτικό. Από τον 15ο αιώνα οι κοινότητες αρχίζουν να έχουν γραμματοδιδασκαλεία και αλληλοδιδακτικά σχολεία, με τα οποία δόθηκε το έναυσμα για την ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας.
Τα σχολεία με ονομασίες όπως “παρθεναγωγείο”, “αρρεναγωγείο”, “δημοτικό”, “ελληνικό” κ.ά, με αξιόλογες βιβλιοθήκες πολλές φορές, συντηρούνταν από τα ταμεία της κοινότητας.
Παράλληλα η κοινότητα προσφέρει για το νοσοκομείο, το ορφανοτροφείο, την εκκλησία, για κοινωφελείς σκοπούς, για υποτροφίες.
Στην προετοιμασία για την επανάσταση του 1821 οι κοινότητες εμφανίζονται δυναμικά στο εθνικό ζήτημα του υπόδουλου Ελληνικού στοιχείου και αποτελούν τις οργανώσεις διαβίωσης, λειτουργίας και παρέμβασης στα κοινά. Τα μέλη των κοινοτήτων, στις παραμονές της επανάστασης, αναλάμβαναν ολοένα και μεγαλύτερη δράση, με τη μύηση πολλών Ελλήνων στους κόλπους της Φιλικής Εταιρείας, την οποία ίδρυσαν έμποροι από την Οδησσό, ο Ξάνθος, Σκουφάς και Τσακάλωφ.
Οι κοινότητες αποτελούν τον θεσμό με τον οποίο οι Έλληνες επιβιώνουν την περίοδο της οθωμανικής κατοχής και στο τέλος αυτής της σκληρής εποχής εκτός από σχολεία, κοινωνικές δομές, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την αντίσταση, αποτελούν το στοιχείο ενότητας και διάσωσης της Ρωμηοσύνης, του Γένους, μέχρι την Παλιγγενεσία. Η “απελευθέρωση” όμως υπό ξένη κηδεμονία προδίδει τα ιδανικά των αγωνιστών και των κοινοτήτων. Μάλιστα τόσο οι αγωνιστές όσο και οι κοινότητες είναι οι κατεξοχήν στόχοι του νέου καθεστώτος. Οι μεν πρώτοι διώκονται, οι δε δεύτερες (μαζί με τις Ι. Μονές) καταργούνται!
Ο σημαντικότερος ερευνητής του κοινοτισμού στην πατρίδα μας, ο Κ. Καραβίδας γράφει ότι “ο «κοινοτισμός», δεν είνε σύστημα διοικητικών δικαίων` είνε πνεύμα ζωής, είνε βίωσις, είνε δεδομένο οικονομικό, κοινωνικό και βιολογικό και εμφανίζεται υπό πολυάριθμες μορφές οργανώσεως, υπό σειράν σχηματισμών που τούς καλώ κοινοτικούς ή και εταιρικούς ή και συντροφικούς.... είνε ένα αυθύπαρκτο γεγονός, που μάλιστα κατά το πλείστον δεν πήρε καν νομική θετή μορφή αλλά στάθηκε στην περιοχή των εθίμων αυτοτελές και αυτοκαθωρισμένο επί τη βάσει δυναμικών γεωοικονομικών νόμων και επί τη βάσει των παραδόσεων και της πολιτιστικής εξελίξεως”.
Ο Κ. Καραβίδας αναφέρεται επίσης και στο κοινοτικό πνεύμα ως δημιουργικό και παραγωγικό πρότυπο, γράφοντας μάλιστα σε μία περίοδο που η παγκόσμια οικονομική κρίση και το οξύτατο προσφυγικό πρόβλημα των Ελλήνων της Θράκης, της Μικράς Ασίας και του Πόντου, είχε προκαλέσει σοκ στην Ελλάδα.
Ο κοινοτισμός ως αλληλεγγύη στην περίοδο της σύγχρονης κρίσης.
Ερχόμενοι στο σήμερα, στην καλοπροαίρετη και μη, στην με καλή διάθεση αλλά και προβοκατόρικη ερώτηση, “τι να κάνουμε” ή τι “μπορούμε να κάνουμε” στην περίοδο της κρίσης, απαντάμε με την ερώτηση, “κοίταξες τον διπλανό σου που πεινάει, που κρυώνει, που έχασε την εργασία του, που δεν έχει να πληρώσει το ηλεκτρικό ρεύμα, το νερό, τα βιβλία και τα τετράδια των παιδιών του”;
Η ικανοποίηση των παραπάνω αναγκών ήταν και δυστυχώς παραμένει το πρώτιστο καθήκον κάθε Έλληνα και Ελληνίδας, κάθε ανθρώπου, που δεν μπορεί να βλέπει αφενός την πατρίδα του και την ίδια του τη ζωή να καταστρέφεται και αφετέρου να παρακολουθεί τον κάθε λογής “παράγοντα” τοπικό και μη, να παριστάνει τον “σωτήρα”.
Λέει χαρακτηριστικά ο Καραβίδας ότι “σε κάθε χώρα υπάρχει ένα όριον πολυτελείας στο είδος ζωής και στο είδος πολιτισμού και για όλους και για τον καθένα και για τις ομαδικές, δηλαδή, και για τις ατομικές μορφές και ότι το όριον αυτό δεν μπορεί κανείς να το υπερβή χωρίς κίνδυνο της ελευθερίας του, της αξιοπρεπείας του και της πνευματικής διαύγειάς του αλλά και της ίδιας της ζωής του συχνά! Η ιστορία αναφέρει το παράδειγμα του ενδόξου βασιληά Παυσανία, που οι Σπαρτιάται τον εσκότωσαν πριν καν εξακριβώσουν αν έκλεψε κι αν επρόδωσε, αρκεσθέντες μόνο στο γεγονός ότι εισήγαγεν εις το είδος ζωής του τόνους τινας βαρβαρικής πολυτελείας, ασυμβιβάστου με την γεωοικονομικήν δυναμικήν και με τας εξ αυτής προελθούσας παραδόσεις, της πόλεως. Του ιδίου νόμου παραδειγματική και απαράμιλλη εφαρμογή είνε ολόκληρος ο λιτός και ευγενής, αβαρής και εξ ίσου ρωμαλέος, πολιτισμός των αρχαίων Αθηνών....”.
Οι παραπάνω επισημάνσεις είναι καθοριστικές για την ερμηνεία της σημερινής κατάστασης αλλά και για την ανάσταση, εθνική, κοινωνική και οικονομική. Η πλούσια ελληνική κοινοτική εμπειρία σε συνδυασμό με την σύγχρονη αλληλεγγύη του λαού μας, μπορούν να βάλουν τέλος στην “πολυτέλεια”, τον ωχαδερφισμό και την αδιαφορία και να κάνουν πράξη το ΄΄αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν΄΄!
