Της Χρύσας Μπέκα, Ψυχολόγου – ψυχοθεραπεύτριας
Η επικοινωνία δεν είναι απλά ένα φαινόμενο που «συμβαίνει», αλλά μια ενεργητική διαδικασία μοιράσματος και ανταλλαγής μηνυμάτων, που προσδιορίζεται από την συνειδητή ή ασυνείδητη διαπραγμάτευση του ρόλου που οι συμμετέχοντες λαμβάνουν στο «εδώ και τώρα» της συνδιαλλαγής.
Ο τρόπος που επικοινωνούμε με τους άλλους και με τον εαυτό μας είναι καθοριστικός για την ποιότητα της ζωής μας. Το πιο σημαντικό στην επικοινωνία είναι να ακούς αυτό που δεν λέγεται και να έχεις τη δυνατότητα να εκφράσεις αυτό που υπονοείται…
Στην επικοινωνία μας με τους άλλους αποκαλύπτονται πτυχές του εαυτού μας και πιο συγκεκριμένα τρεις διαφορετικοί τρόποι ύπαρξης που υπάρχουν και επηρεάζουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας. Τα ερεθίσματα που δεχόμαστε από τους άλλους μας παρακινούν ασυνείδητα να αντιδράσουμε ενεργοποιώντας: συμπεριφορές που θυμίζουν τρόπους που έχουμε διδαχθεί από τους γονείς μας (εσωτερικευμένος Γονέας), συναισθήματα και αντιδράσεις που συνηθίζαμε να έχουμε κατά την παιδική μας ηλικία, (εσωτερικευμένο Παιδί). Είμαστε σε επαφή με το Ενήλικο κομμάτι της λειτουργικότητάς μας, όταν καταφέρνουμε να συντονιζόμαστε με το «εδώ και τώρα», δηλ να απαλλαγούμε από τις παρελθούσες επιδράσεις και να αξιολογούμε λογικά και αντικειμενικά την κατάσταση που βιώνουμε.
Το κομμάτι του Γονέα μέσα μας αντιπροσωπεύει τις αρχές και τις ηθικές αξίες μας. Άγραφους νόμους, κανόνες και παραδόσεις. Γενικότερα, ό, τι έχουμε διδαχθεί κατά τη διάρκεια της παιδική μας ηλικίας. Αποτελεί εκδραμάτιση των βασικών μηνυμάτων που αφομοιώσαμε στην προσπάθειά μας να προσδιορίσουμε τον εαυτό μας, να οριοθετήσουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους και να κατανοήσουμε το νόημα της ζωής. Τα μηνύματα αυτά προέρχονται από: γονεϊκά πρότυπα που δείχνουν τον τρόπο που χειριζόμαστε τις καταστάσεις (πχ. όταν δέχομαι κριτική, επιτίθεμαι), χαρακτηρισμούς («είσαι ίδιος ο…»), συμβουλές («συνέχισε, μέχρι να τα καταφέρεις…»), προσταγές - κανόνες («πρέπει να είσαι τέλειος», «δεν πρέπει να θυμώνεις με αυτούς που αγαπάς»). Άνθρωποι που παρασύρονται στις αντιδράσεις τους από τον εσωτερικευμένο Γονέα εμφανίζουν επιβλητικές στάσεις σώματος και κινήσεις που δηλώνουν καθοδήγηση. Συνήθως, χρησιμοποιούν επικριτικές λέξεις ή εκφράσεις που υποδηλώνουν απόλυτες καταστάσεις όπως: «ποτέ μην…», «πάντα να…», «τελευταία φορά που…», «ντροπή σου!», «πρέπει», που στην ουσία δηλώνουν υπακοή στους κανόνες.
Το εσωτερικευμένο Παιδί είναι η έκφραση των συναισθημάτων. Αποτελεί την πηγή του αυθορμητισμού και της έμφυτης δημιουργικότητας και αντιπροσωπεύει την εικόνα που είχαμε για τη ζωή, μέχρι την ηλικία των πέντε ετών. Όταν είμαστε σε επαφή με το εσωτερικευμένο Παιδί και λειτουργούμε μέσα από αυτό το ρόλο εμφανίζουμε, σωματικά, έντονη κινητικότητα, υπερβολικές αντιδράσεις χαράς ή θυμού, παρορμητικές και ανώριμες αντιδράσεις και χρησιμοποιούμε λέξεις που δηλώνουν υπερβολή όπως: «εύχομαι», «θέλω», «θα γίνει το δικό μου», «δε με νοιάζει», «όλα μου πάνε στραβά…», «δεν μπορώ…» . Αντιδράμε μέσα από το ρόλο του Παιδιού, όταν δεν λέμε «όχι» στους άλλους, όταν ντρεπόμαστε ή νιώθουμε ότι εξαρτόμαστε συναισθηματικά από τους άλλους, ή αντίθετα, όταν συμπεριφερόμαστε εγωιστικά, χωρίς να αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τις συνέπειες των πράξεων μας. Με άλλα λόγια, όταν σκεφτόμαστε, νιώθουμε και συμπεριφερόμαστε χρησιμοποιώντας στρατηγικές που εφαρμόζαμε στην παιδική μας ηλικία.
Το κομμάτι του Ενήλικα αντιπροσωπεύει τις σκέψεις μας. Είναι ο ρυθμιστής της ισορροπίας ανάμεσα στα «πρέπει» του γονέα και τα «θέλω» του παιδιού. Όταν λειτουργούμε ως Ενήλικες βρισκόμαστε στο «εδώ και τώρα» χωρίς να έχουμε επιδράσεις από τα άλλα κομμάτια της προσωπικότητάς μας. Σωματικά έχουμε τον έλεγχο τον αντιδράσεών μας, μοιραζόμαστε συναισθήματα, διαπραγματευόμαστε, επικοινωνούμε και χρησιμοποιούμε λέξεις που δηλώνουν σιγουριά και υπευθυνότητα: «παρατηρώ…», «κατά τη γνώμη μου..», «υπολογίζω…», «αλήθεια», «με ποιο τρόπο;», «πιστεύω..», τα οποία προϋποθέτουν αξιολόγηση καταστάσεων. Στην ουσία, το ενήλικο κομμάτι της προσωπικότητάς μας είναι εκείνο που αναθεωρεί τις εγγραφές του Γονέα και του Παιδιού, καθώς αντιμετωπίζει την πραγματικότητα όπως ακριβώς είναι, αντί να δημιουργεί εικόνες για το πώς θα ήθελε να είναι. Ζητά πληροφορίες, αντί να βγάζει αυθαίρετα συμπεράσματα, χρησιμοποιεί τη γνώση του παρελθόντος για να πάρει σωστότερες αποφάσεις για το μέλλον. Αυτό που στο παρελθόν αποτελούσε γενικευμένη αλήθεια από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία, μπορεί να μην ισχύει σήμερα που οι πνευματικοί μας ορίζοντες είναι πιο διευρυμένοι. Μένοντας συντονισμένοι με το ενήλικο κομμάτι της λειτουργικότητάς μας έχουμε τη δυνατότητα να σκίσουμε τα παλιά σενάρια και να ξαναγράψουμε την προσωπική μας ιστορία ενσαρκώνοντας, τώρα πια, τον κυρίαρχο ρόλο στο σενάριο ζωής μας.
Στο εργαστήριο της Δευτέρας 08/05/17 στις 5:30 θα διερευνήσουμε:
Ποιο ρόλο παίρνουμε, συνήθως, στις σχέσεις μας με τους άλλους;
Τι εμποδίζει την αυθεντική έκφραση των συναισθημάτων και των πραγματικών αναγκών μας;
Πως μπορούμε να επικοινωνούμε περισσότερο αποτελεσματικά με τους άλλους παραμένοντας στο ενήλικο κομμάτι του εαυτού μας;
