Σήμερα και στο πιο φτωχό κουρείο να μπεις, τα μάτια σου έχουν να δουν πολλά. Κυλιόμενες καρέκλες-πολυθρόνες, δερμάτινες, κάποτε που ανεβοκατεβαίνουν κιόλας, όπως περίπου εκείνες του οδοντογιατρού. Στον τοίχο μεγάλοι καθρέφτες, να σε καθρεφτίζουν από την κορυφή ως τα νύχια. Και μόλις καθίσεις στη θέση σου, να και το σκαμνάκι να ακουμπάς τα πόδια, για να μην κρέμονται και κουράζεσαι. Ρίχνεις τη ματιά σου στον καθρέφτη που έχεις μπροστά και βλέπεις μέσα όχι μόνο το πρόσωπο σου, μα και το πίσω μέρος του κεφαλιού. Πώς γίνεται αυτό; Πολύ απλό: στον πίσω τοίχο και σε κατάλληλη θέση υπάρχει άλλος καθρέφτης, ώστε όταν τον κοιτάζεις να βλέπεις το σβέρκο σου και να ελέγχεις το έργο του κουρέα και στην αθέατη πλευρά του κεφαλιού. Επάνω στον πάγκο ηλεκτροκίνητες μηχανές κουρέματος, μπουκάλια και μπουκαλούδια σε αφάνταστη ποικιλία μεγεθών, σχημάτων, χρωμάτων και σωληνάρια με κρέμες, και άλλες κρέμες σε κυλινδρικά κουτιά, με ωραίες παραστάσεις επάνω. Και αν αντί για απλό κουρείο, περάσεις το κατώφλι κανενός κομμωτηρίου; Εκεί θα δεις όλα τα παραπάνω στο πολλαπλάσιο. Θα δεις κάσκες διαστημικού τύπου και ρολά και μπικουτί. Όσο για ψαλίδια, χτένες, βούρτσες πετσέτες, σκέτα σεντόνια σε μέγεθος, υλικά βαφής, άλλα για κοκκάλωμα των μαλλιών, συσκευές για κατσάρωμα, σεσουάρ για στέγνωμα. Άκρη δε βρίσκεις.
Ας ρίξουμε τώρα μια ματιά σε ένα παλιό κουρείο, της εποχής του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα. Παρατήρηση πρώτη: Υπάρχει κουρέας, αλλά δε υπάρχει κουρείο. Ανάλογα με την εποχή του έτους ο αυτοδίδακτος και καθαρά εμπειρικός μπαρμπέρης στήνει το βασίλειο του, που από άποψη επίπλων περιλαμβάνει μια ξύλινη καρέκλα με ψάθινη βάση και στην καλύτερη περίπτωση, άντε και ένα σανιδένιο τραπεζάκι, πότε σε μιαν άκρη της πλατέας του χωρίου και πότε, όταν οι καιρικές συνθήκες το επιβάλλουν, σε μια γωνιά του μπακάλικου. Ο τεχνικός εξοπλισμός; Πρώτα-πρώτα, μια μηχανή κουρέματος με δυο ανταλλακτικά, δύο σχάρες: την ψιλή και τη χοντρή. Με την πρώτη, το αποτέλεσμα του κουρέματος φέρνει στην επιφάνεια ένα κρανίο εντελώς ξεγυμνωμένο, σχεδόν φαλακρό. Αυτή προορίζεται αποκλειστικά για παιδικά κεφαλάκια. Εδώ, βέβαια, να προσθέσουμε πως το να πάει ένα παιδί στον κουρέα, αποτελούσε πολυτέλεια. Το έργο αυτό το έφερνε σε πέρας η μάνα με τη βοήθεια του κουρουψάλ’δου. Τι ήταν το κουρουψάλιδο; Ήταν το ψαλίδι με το οποίο κούρευαν τα πρόβατα. Μαύρο, βαρύ και συνήθως ατρόχιστο. Άλλα να τα κόβει και άλλα να τα ξεριζώνει. Στο τέλος να προκύπτει ένα κεφάλι-μωσαϊκό, αλλού γδαρμένο και αλλού με κάτι τούφες Με τη δεύτερη σχάρα απομένει κάτι. Το κρανίο δεν ξεγυμνώνεται. Ψαλίδια, ένα το κύριο και ένα δεύτερο μικρό για τα μουστάκια, τότε όλοι σχεδόν οι άντρες «φορούσαν» μουστάκια. Πετσέτες για το λαιμό του πελάτη; Μια και μοναδική, από τον ένα στον άλλο, με ένα ενδιάμεσο τίναγμα, για να φύγουν οι πολλές τρίχες. Υπήρχε και ένα μικρό καθρεφτάκι, το είχε στην άκρη αφημένο και όταν ολοκλήρωνε το κούρεμα το έδινε στο χέρι του πελάτη για να διαπιστώσει ο ίδιος, έστω και κατόπιν εορτής το αποτέλεσμα.
Ένας κουρέας όμως δεν κουρεύει μόνο, αλλά ξυρίζει κιόλας. Λιτός επί¬σης και εδώ ο εξοπλισμός. Μια πτυσσόμενη, μακριά λεπίδα, με κοκάλινη λαβή. Λέω πτυσσόμενη, γιατί η λεπίδα, μετά τη χρήση και τον καθαρισμό δίπλωνε και έμπαινε στην υποδοχή της λαβίδας, όπως γίνεται με τους απλούς σουγιάδες ή τα στιλέτα, για να μη φθείρεται η κόψη της. Για την απαραίτητη σαπουνάδα υπάρχει ένα μπακιρένιο και γανωμένο κουπάκι, με το απαραίτητο πινέλο. Όσο για το υλικό της σαπουνάδας; Πολύ απλά; Τριμμένο πράσινο σαπούνι. Χαρακτηριστικός ήταν ο τρόπος με τον οποίο ο κουρέας ακόνιζε τη λεπίδα. Είχε μια δερμάτινη λουρίδα πλατιά, με ένα εί¬δος κρίκου στη μια άκρη. Τον κρίκο τον κρεμούσε σε ένα καρφί, έπιανε το άλλο άκρο της λουρίδας, την τέντωνε, έφτυνε την επιφάνεια της και ύστερα άρχιζε να τρίβει τη λεπίδα, μια από τη μια και μια από την άλλη πλευρά.
Η αμοιβή του κουρέα ήταν υποτυπώδης. Παρόλα αυτά η ιδιότητα του μι-σοεπαγγελματία του πρόσθετε μια ξεχωριστή αξία. Ήταν ο άνθρωπος που όλο και κάτι θα εξοικονομούσε όλη την εβδομάδα, όταν οι άλλοι δεν είχαν καμιά ελπίδα να σταυρώσουν δραχμή στα χέρια τους. Δεν έλειπαν και τα βερεσέδια. Καμιά φορά η πληρωμή πολλών κουρεμάτων γινόταν με γέννημα, όταν μάλιστα υπήρχαν περισσότερα κεφάλια από την ίδια οικογένεια.
Στο χώρο του κουρείου συγκεντρώνονταν πάντοτε αρκετοί θεατές. Άλλοι για να παίρνουν σειρά και άλλοι, οι περισσότεροι, για μουχαμπέτι. Οι κουρείς ήταν κατά κανόνα πολυλογάδες, καλά ενημερωμένοι για τα περισσότερο και λιγότερο σοβαρά θέματα της τρέχουσας επικαιρότητας όχι μόνο του χωριού, μα και των γύρω χωριών.
Ας μη φανταστούμε πως οι Ρουμλουκιώτες είχαν στη διάθεση τους κάθε μέρα τον κουρέα. Από Δευτέρα μέχρι και Παρασκευή το «κατάστημα» είχε τα ρολά κατεβασμένα. Άνοιγε μόνο το Σαββατοκύριακο και τις παραμονές μεγάλων γιορτών. Για να συμβαίνει, βέβαια, αυτό φαίνεται πως η πελατεία δεν ήταν ιδιαίτερα πιεστική.
Υπήρχε όμως μια περίπτωση, κατά την οποία ο κουρέας είχε την τιμητική του. Μια ολόκληρη ζυγιά νταούλια και ζουρνάδες συνόδευαν το έργο του, στο οποίο έδινε όλο του τον εαυτό, έβαζε όλη του την τέχνη, παρουσία μεγάλου αριθμού θεατών. Είχε πολύ σοβαρό λόγο να είναι προσεκτικός εκείνη την ημέρα, για την ακρίβεια εκείνο το απόγευμα του Σαββάτου, γιατί Σάββατο έπρεπε να είναι. Ο λόγος ήταν διπλός. Πρώτον, το πρόσωπο που κούρευε ήταν ο γαμπρός, που την Κυριακή θα οδηγούσε την καλή του στην εκκλησιά και δεύτερον, όση ώρα διαρκούσε το κούρεμα, εκεί δίπλα υπήρχε ένας δίσκος μέσα στον οποίο οι συγγενείς και οι φίλοι του γαμπρού έριχναν τον οβολό τους. Οι κινήσεις του κουρέα ήταν αργές. Το τελετουργικό κρατούσε ώρα πολλή. Οι «παιγνιώτες» (= οι οργανοπαίχτες) έπαιζαν συγκεκριμένα «voυbέτια» (= σκοπούς), καθιστικά, σοβαρά, θα μπορούσε να τα χαρακτηρίσει κανείς μεγαλόπρεπα. Ακούγονταν αποκλειστικά στη διάρκεια του κουρέματος.
Και με τις γυναίκες τι συνέβαινε; Πού χτενίζονταν για τις επίσημες μέρες, πού έκοβαν και έβαφαν τα μαλλιά τους; Μα φυσικά πουθενά. Οι γυναίκες, νέες, μεσήλικες και γριές δεν είχαν ανάγκη να περιποιηθούν την κόμη τους. Φορούσαν στο κεφάλι τον χαρακτηριστικό κεφαλόδεσμο, το κα-τσιούλι. Για το γιορτινό ντύσιμο επιβάλλονταν κάποια επέμβαση στα μαλλιά, ώστε να δεθούν κατάλληλα με το κατσούλι, αυτό όμως ήταν δουλειά απλή και η μια βοηθούσε την άλλη, χωρίς να είναι αναγκαία η παρουσία κάποιας με ειδικότητα. Χώρια ότι προς το τέλος φορούσαν τις καθημερινές τα μαύρα μαντίλια, τα γνωστά μαφέσια.
Αν ποτέ έμπαινε ψαλίδι σε γυναικείο κεφάλι αυτό γινόταν για άλλους λόγους. Θυμούμαι τη μακαρίτισσα τη μανιά μου τη Μαρία, που όταν είχε γεράσει αρκετά, την κούραζαν στο λούσιμο τα μακριά, κάτασπρα σαν το χιόνι, μαλλιά της, οπότε πήρε το κουρουψάλ’δο και τα έκοψε μόνη της. Έτσι απλά.
Υ.Γ. Κείμενα από το βιβλίο μου «Ξεχασμένα επαγγέλματα και άλλες ιστορίες από το Ρουμλούκι» (2015)
