Γράφει η Ευδοξία Δαβόρα
μουσικοπαιδαγωγός- μουσικοθεραπεύτρια
Ποιος από εμάς δεν έχει τραγουδήσει έστω και μια φορά τις δυο πρώτες νότες από το ‘’Φεγγαράκι μου λαμπρό’’ ή δε έχει ακούσει το ‘’Maria’’ από την ταινία ‘’West Side Story’’. Μέσα σε κάθε τραγούδι ή μελωδία υπάρχουν κρυμμένα τονικά διαστήματα που καθορίζουν εν μέρη και το ύφος του κομματιού. Η πρώτη μελωδία ξεκινάει με μία ‘’τέλεια Πέμπτη’’. Ένα από τα πιο συνηθισμένα, καθαρά και τόσο ευδιάκριτα διαστήματα, που χρησιμοποιείται σε μυριάδες συνθέσεις. Στην απέναντι πλευρά, ένα διάφωνο ‘’τριημιτόνιο’’. Ένα από τα πιο δύσκολα και διστακτικά διαστήματα, τόσο πολύ, ώστε οι συνθέτες και οι θεωρητικοί του 18ου αιώνα το αποκαλούσαν diabolus in musica(Το τρίτονο του διαβόλου).
Ποια είναι η σχέση όμως των μουσικών διαστημάτων με τον τρόπο επεξεργασίας των πληροφοριών από τον εγκέφαλό; Είναι πιθανό η ακοή τέτοιων μεμονωμένων μουσικών στοιχείων να αλλάξει τον τρόπο που σκεφτόμαστε;
Μία φιλόδοξη νέα έρευνα που πρόσφατα δημοσίευσαν οι Jochim Hansen και Johann Melzner στην Εφημερίδα της Πειραματικής Κοινωνικής Ψυχολογίας, υποστηρίζει ακριβώς αυτό. Οι ερευνητές σε μία τυχαία ομάδα ανθρώπων έπαιξαν ένα σύντομο κομμάτι μουσικής που αποτελούνταν από μια σειρά εναλλασσόμενων συγχορδιών και διαστημάτων. Κάποιοι από τους εξεταζόμενους άκουσαν συνηχήσεις συμπεριλαμβανομένου του τριτόνου. Άλλοι το τέλειο πέμπτο. Στο δεύτερο μέρος της έρευνας, προστέθηκε ένα φαινόμενο «αντήχησης» έτσι ώστε το διάστημα του τρίτονου ακουγόταν σαν να προέρχονταν από μια ‘’σπηλιά’’, ενώ οι τέλειες πέμπτες από μια ‘’ντουλάπα με μοκέτα’’.
Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι ανάλογα με τα σύνολα των διαστημάτων που άκουγαν οι εξεταζόμενοι, άλλαζε και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επεξεργάζονταν πληροφορίες. Για παράδειγμα, οι ερευνητές ζήτησαν από τους ανθρώπους να λάβουν μια λίστα με είδη αγορών και να τα οργανώσουν σε ομάδες. Απορρυπαντικά, χαρτοπετσέτες, τρόφιμα κτλ. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι άνθρωποι του «τρίτονου» σχημάτισαν λιγότερες κατηγορίες από τους «τέλειους πέμπτους», υποδεικνύοντας ότι σκεφτόταν σε ευρύτερες και περιεκτικότερες κατηγορίες.
Αυτό που έκαναν οι Hansen και ο Melzner έξυπνα, ήταν να εκμεταλλευτούν τη δυνατότητα της μουσικής να δημιουργεί εξαιρετικά συγκεκριμένες πνευματικές καταστάσεις. Τα σχεδόν ανυπολόγιστα χαρακτηριστικά μιας μελωδίας έχουν τη δύναμη να εκπέμπουν βαθιά προσωπικά και συγκεκριμένα πρότυπα σκέψης και συγκίνησης στους ακροατές και να προκαλέσουν σκέψεις που αντιστοιχούν ακριβώς σε εκείνες που χαρτογραφήθηκαν από τη ’’θεωρία δομημένου επιπέδου’’. Τον τρόπο δηλαδή που έχοντας μια συγκεκριμένη εικόνα, κάποιοι άνθρωποι βλέπουν το δάσος, ενώ κάποιοι άλλοι κοιτούν το δέντρο.
Όταν ομαδοποιούμε μια λίστα αγορών σε λίγες μόνο κατηγορίες, μας υποδεικνύει ότι εξετάζουμε τον κατάλογο αφηρημένα, συγκεντρώνοντας αντικείμενα σύμφωνα με έναν κοινό πυρήνα. Βλέπουμε δηλαδή το δάσος αντί να επηρεαζόμαστε από ένα μόνο δέντρο.
Το ότι η μουσική μπορεί να μας κινητοποιήσει δεν αποτελεί έκπληξη. Αυτό που είναι νέο εδώ είναι ο τρόπος με τον οποίο οι ερευνητές έχουν πιστοποιήσει τις συνέπειες των μελωδικών γραμμών.
Σήμερα, οι ειδικοί στο χώρο της παραγωγής, μπορούν να επεξεργαστούν ένα κομμάτι, το στυλ, τον τόνο, το ρυθμό, τη φράση, με ψηφιακή ακρίβεια. Αυτοί οι συνθέτες και οι παραγωγοί είναι οι πραγματικές ιδιοφυΐες πίσω από την επιτυχία της μουσικής σήμερα. Μοιάζουν να έχουν μια διαισθητική αντίληψη για τα φαινόμενα στα οποία βασίζονται τα ευρήματα αυτού του τομέα της ψυχολογίας. Ένας επιπλέον ήχος αναπνοής εδώ, μια προσαρμογή βήματος εκεί. Έτσι, την επόμενη φορά που θα ακούσετε ένα τραγούδι του Top 10 κάποιας λίστας, πέρα από το εμπορικό κομμάτι, μπορεί να έχει ενδιαφέρον να αναρωτηθείτε.... θα μπορούσε μια μελωδία να με κάνει να αλλάξω τον τρόπο που σκέφτομαι;
