Γράφει ο Παύλος Πυρινός
Η καταγραφή των κινητών και ακινήτων κτημάτων της εκκλησίας Αγίου Αντωνίου έγινε, σύμφωνα με τον κανονισμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου (κεφ. Α΄, παρ. 2) κατ’ εντολή του Μητροπολίτου Βεροίας Σωφρονίου Α΄ Χρηστίδη (1) στις 10 Ιανουαρίου 1864.
Στα πρώτα τέσσερα φύλλα ενός κώδικα καταγράφτηκε η κινητή και ακίνητη περιουσία της εκκλησίας Αγίου Αντωνίου, τα οποία στη συνέχεια αποκόπηκαν από τον Κώδικα και υπάρχουν σήμερα στο αρχείο της εκκλησίας Αγίου Αντωνίου.
Στην πρώτη σελίδα των αποκομμένων φύλλων σημειώνεται:
ΚΩΔΗΞ
Α΄
Περιέχων την καταγραφήν των κινητών και ακινήτων κτημάτων των υπό την κυριότητα του Κοινού του Οσίου πατρός ημών Αγίου Αντωνίου του Βερροιέως, ήτις κατά τον κανονισμόν κεφ. Α΄ παρ. 2, ενηργήθη από της σήμερον και συμφώνως τη εννοία του κανονισμού εφεξής θέλουσι καταγράφεσθαι άπασαι αι συνεισφοραί.
Εν Βερροία 1864 Ιανουαρίου 10
Στις υπόλοιπες σελίδες έχουμε κατ’ αύξοντα αριθμό από το 1 έως το 153, εκτός από τα βιβλία, την ακίνητη και κινητή περιουσία της εκκλησίας:
Α΄ Ακίνητη περιουσία
11 οντάδες, 42 σπίτια, 2 φούρνους, μαγαζιά 5, εργαστήρια 25, αχυρώνες 2, μπαχτσέδες 3, Ηγουμενείο 1, Ελληνικό Σχολείο 1.
Σύνολο 92 ακίνητα (αύξ. αριθμ. 1-92).
Β΄ Ιερά σκεύη – Άμφια – Εικόνες κ.ά.
1. Δύο άγια δισκοπότηρα αργυρά με τα τακίμια των
2. Και έτερα μεγάλα αργυρά
3. Πέντε περιζώνια αργυρά
4. Δύο άγια αρτοφόρια αργυρά
5. Ένας ζέος αργυρός
6. Δύο άγια Ευαγγέλια αργυρά
7. Έτερον με ολίγο ασήμι
8. Ένας θυμιατός αργυρός
9. Δύο έτεροι θυμιατοί αργυροί
10. Ένας Τίμιος Σταυρός αργυρός
11. Τέσσερα εξαπτέρυγα αργυρά
12. Ένα ζευγάρι στέφανα αργυρά
13. Τρία ζευγάρια περιζώνια το ένα αργυρό τα άλλα δύο μαργαριταρένια
14. Εν κουτείον αργυρούν με την αγίαν κάραν του Αγίου
15. Εν έτερον αργυρούν μεγάλο με δύο μέρη αγίων λειψάνων του Αγίου
16. Εν έτερον αργυρούν με εν μέρος του Αγίου, του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, του Αγίου Ιερομάρτυρος Βαβύλα και του Αγίου Θεοδώρου του Ζύρωνος
17. Μία πλακούδα (;) αργυρά με εν μέρος του Μεγάλου Αγίου Αντωνίου, με εν του Αγίου Κυπριανού, με εν του Αγίου Αποστόλου Ματθαίου, και με δύο μέρη του Αγίου Νικήτα.
18. Ένας Τίμιος Σταυρός με τίμιο ξύλο από το εν μέρος, σιρματερός ως εγκόλπιον με θήκην αργυράν εις τον κουβούκλιον.
19. Ένας έτερος Τίμιος Σταυρός με τίμιο ξύλο αργυρός και με μαργαριτάρια με καθέδραν εις το κουβούκλιον
20. Δύο έτεροι Τίμιο Σταυροί αργυροί με καθέδρας εις το κουβούκλιον
21. Επτά κανδύλια αργυρά εις το κουβούκλιον
22. Τρία έτερα κανδύλια αργυρά εις την Αγίαν Σολομωνήν
23. Εν έτερον κανδύλιο αργυρό εις την Σταύρωσιν
24. Εν έτερον κανδυλιο αργυρό εις το ιερόν
25. Μία αρτοκλασία αργυρά
26. Ένας δίσκος αργυρός εις το παγγάρι
27. Ένας επιτάφιος κεντητός
28. Δύο φαιλόνια στοφένια καλά, νέα
29. Δύο στιχάρια στοφένια καλά, νέα όμοια
30. Εν φαιλόνιον έτερον χρυσούν παλαιόν
31. Εν στιχάριον
32. Τρία επιτραχήλια το εν ολόχρυσον, τα δύο κεντητά
33. Δύο στιχάρια με τα οράρια
34. Εν κατασάρκιον της Αγίας Τραπέζης
35. Μία πύλη από στοφα
36. Εν υπογονάτιον με πετζίνη
37. Ένας μανδύας μάλλινος
38. Δύο επανοκαμήλαυχα
39. Πέντε πολυέλαιοι υάλινοι
40. Ένας έτερος προύντζινος
41. Δώδεκα κανδύλια του χορού υιάλιναι μεγάλες
42. Δώδεκα έταιρα των αγίων εικόνων
43. Ένας πολυέλαιος προύντζινος εις άγιου Βασίλειον
44. Ένας έτερος υάλινος εις μέγα θεολόγον
45. Δύο μανουάλια
46. Τέσσερα μανουάλια μεγάλα
47. Τέσσερα έτερα μικρά, όμοια
48. Δύο πολυέλαιοι υάλινοι εις πανύμνητον
49. Μία κανδύλα αργυρά
50. Δύο κομμάτια στόφα
51. Δύο ακάδες ασημικά εις κανδύλας αφιερώματα
52. Μπακύρη οκάδες 230 εις λιγγάρια
53. Έτεροι οκάδες 103 εις τρία καζάνια μεγάλα
54. Δύο σιδηρογούδια
55. Δύο καφεπρίκια
56. Έξι στιχάρια
57. Έξι φαιλόνια
58. Δέκα επιτραχήλια όμοια
59. Πέντε ζευγάρια υπομάνικα
60. Τρία τακήμια καλύματα
61. Εν στιχάριον, εν φαιλόνιον εν επιτραχήλιον, εν περιζώνιον
Γ΄ Βιβλία
1. Τρία τακίμια μηνιαία
2. Τρία τριώδια
3. Έξ τετραβάγγελα
4. Έξ αγιασματήρια
5. Τέσσερα πεντηκοσήρια
6. Τέσσερα ωρολόγια
7. Εν Θεοτυκάριον
8. Εν εμυλόγιον
9. Εν ψαλτήριον
10. Δύο τυπικά
11. Δύο Απόστολοι
12. Μία καλοκαιρινή
Σύνολο 34
Η εκκλησία του Αγίου Βέροιας είχε, όταν εκλέχτηκε Μητροπολίτης Βεροίας ο Σωφρόνιος Α΄ Χρηστίδης (1863), 92 ακίνητα.
Με αυτά ασκούσε κοινωνική πολιτική. Ορισμένα τα νοίκιαζε δωρεάν και άλλα με χαμηλό ενοίκιο σε πτωχούς.
Οι απολογισμοί των σχολείων από το 1949 έως το 1862 παρουσίαζαν ελλείμματα (3) από 143,40 έως 3454,31 γρόσια.
Τα ελλείμματα των σχολείων (4) καλύπτονταν με δάνειο από την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου.
Οι Βεροιώτες είχαν εμπιστοσύνη στην εκκλησία της ορθόδοξης Κοινότητας Βέροιας και πρόσφεραν σ’ αυτήν δωρεές (σπίτια, μαγαζιά, εργαστήρια, χρήματα κ.ά.) για τη σωτηρία της πατρίδας τους.
Το έτος 1963 είναι σταθμός στην ιστορία της Εκκλησίας, της Κοινοτικής διοίκησης (Δημογεροντίας) και της εκπαίδευσης στη Βέροια.
Ο Μητροπολίτης Βεροίας Σωφρόνιος Α΄ Χρηστίδης (1863-1869) έθεσε σε νέες βάσεις λειτουργίας Δημογεροντίας και με την Φιλεκπαιδευτική παρέμβασή του δημιούργησε τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη και ομαλή λειτουργία των σχολείων της κοινότητας Βέροιας (5).
Με πρότασή του συζητήθηκε και αποφασίστηκε από τη Δημογεροντία τρόποι ανεύρεσης χρημάτων για τη συντήρηση των δύο σχολείων (Ελληνικού και Αλληλοδιδακτικού) (6).
Για πρώτη φορά, ύστερα από πολλά χρόνια, ο απολογισμός των σχολείων, το 1863 παρουσιάζει περίσσευμα, έστω και λίγο.
Η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου Βέροιας – συνδέθηκε στενά με την ιστορία της πόλεως – ήταν το κέντρο της λατρευτικής και οικονομικής ζωής των Βεροιωτών, εξαιτίας των περιπτώσεων, και είχε πολλές δωρεές (σε κτήματα, καταστήματα, σπίτια, χρήματα κ.ά.), είχε τη δυνατότητα, κάτω από τις εμπνευσμένες καθοδηγήσεις των αειμνήστων μητροπολιτών της Βέροιας έως και του σημερινού κ. Παντελεήμονος, (που με τη φροντίδα του ανακαινίστηκε, καλλωπίστηκε ο ναός του πολιούχου της Βέροιας και κατασκευάστηκε και στήθηκε στον αύλειο χώρο του ναού η προτομή της Ευδοξίας Μαλακούση, μεγάλης ευεργέτιδος, ως εκπλήρωση παλαιού χρέους ευγνωμοσύνης) (7), να επιτελεί, κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, το εκπαιδευτικό, κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο της τοπικής εκκλησίας της Βέροιας.
Από τη μεγάλη αυτή περιουσία που είχε η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, σήμερα δεν έχει σχεδόν τίποτε.
Πολλοί είναι εκείνοι (πτωχοί) που πήραν ακίνητο, δωρεάν, είτε με ελάχιστα χρήματα ή με την παρέμβαση της πολιτείας.
Πηγές – Βοηθήματα
1. Ένας από τους καλύτερους Μητροπολίτες Βεροίας. Μολονότι έμεινε για τρία χρόνια ως Μητροπολίτης Βεροίας, πρόσφερε πάρα πολλά. Για περισσότερες πληροφορίες: α) Παύλου Δ. Πυρινού, Η Συμβολή της Μητροπόλεως Βεροίας στη Παιδεία κατά τον 19ο αιώνα, Θεσσαλονίκη 1983, β) π. Κωνσταντίνος Τσιλιόπουλος, Ο Μητροπολίτης Βεροίας και Ναούσης Σωφρόνιος Χρηστίδης (1863-1869), Βέροια 2002, γ) Αντώνης Μ. Κολτσίδας, Ιστορία της Βέροιας, τόμος Α΄, Έκδοση Αδελφών Κυριακίδη Α.Ε., 2012
2. Ο κώδικας αυτός δεν υπάρχει. Μόνο 4 φύλλα του κώδικα αυτού ευρίσκονται στο αρχείο της εκκλησίας Αγίου Αντωνίου (φάκελος 1), τα οποία, φαίνεται, αποκόπηκαν από τον κώδικα. Έχουν τα φύλλα διάστ. 17,5χ26,5 ύψος
3. Παύλου Δ. Πυρινού, Συμβολή, ό.π., σ.σ. 16-17
4. Παύλου Δ. Πυρινού, Συμβοή, ό.π., σ. 17
5. Αντώνη Μ. Κολτσίδα, Ιστορία της Βέροιας, τόμ. Α΄, έκδοση Αδελφών Κυριακίδη Α.Ε., 1912, σ.σ. 520, 582, 640 και 672
6. Κώδικας Γ΄, Πρακτικά Δημογεροντίας, σ. 2, Πυρινού Δ. Παύλου, συμβολή, σ. 19
7. Μητροπολίτου Βεροίας και Ναούσης Παντελεήμονος Καλπακίδη, Ιστορία και προσφορά Ιερού Ναού Αγίου Αντωνίου Πολιούχου Βεροίας, Βέροια 2004, σ.σ. 19, 33 και 43, Παύλου Δ. Πυρινού, Η Κοινωνική Προσφορά της Εκκλησίας της Βεροίας, με βάση ιστορικά τεκμήρια, ανάτυπο από τον τόμο Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, Βέροια 2005, σ. 195.
