Γράφει ο
Θωμάς Γαβριηλίδης
ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΜΟΥΣΑΙΣ
ΑΝΕΘΗΚΕ…
1. Ευρυδίκη Ιεραπολιήτις τονδ’ ανέθηκε
2. Μούσαις εύιστον ψυχήι ελούσα πόθον.
3. Γράμματα γαρ, μνημεία λόγων, μήτηρ γεγαυία
4. παίδων ηβώντων εξεπόνησε μαθείν.
Η ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΣΤΙΣ ΜΟΥΣΕΣ ΑΦΙΕΡΩΣΕ…
1. Η Ιεραπολιάτιδα Ευρυδίκη αφιέρωσε
στις Μούσες
2. αυτόν εδώ (τον ανδριάντα) επειδή με της ψυχής
το σθένος
3. την καλή γνώση, τον πόθο της, πέτυχε
ν’ αποκτήσει.
4. Πράγματι, ενώ έφηβων μητέρα είχε γίνει,
5. γράμματα, που είναι των λόγων τα μνημεία,
6. κατάφερε κοπιάζοντας να μάθει.
ΣΧΟΛΙΑ
1. Το παραπάνω επίγραμμα το συμπεριέλαβε ο σπουδαίος αρχαίος Έλληνας συγγραφέας Πλούταρχος (46-127 μ.Χ.) στον επίλογο του έργου του «Περί παίδων αγωγής» γράφοντας ότι το αφιέρωσε στις Μούσες «η Ιλλυρίς και τρισβάβαρος» Ευρυδίκη, η οποία με την απόφασή της να μάθει γράμματα, όταν ήταν ήδη μητέρα παιδιών σε εφηβική ηλικία (ώστε να συμβάλει και η ίδια στη μόρφωσή τους) έγινε παράδειγμα άξιο για μίμηση.
Τα σχετικά λόγια του Πλούταρχου έχουν ως εξής: «Πειρατέον ουν εις τον των τέκνων σωφρονισμόν πανθ’ όσα προσήκεν επιτηδεύειν, ζηλώσαντας Ευρυδίκην, ήτις Ιλλυρίς ούσα και τρισβάρβαρος, όμως επί τη μαθήσει των τέκνων οψέ της ηλικίας ήψατο παιδείας. Ικανώς δ’ αυτής την φιλοτεκνίαν σημαίνει τουπίγραμμα, όπερ ανέθηκε Μούσαις» (=Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να κάνουμε όσα πρέπει για την αγωγή των παιδιών μας ακολουθώντας το παράδειγμα της Ευρυδίκης, που παρ’ όλο που ήταν από την Ιλλυρία και τρισβάρβαρη, ωστόσο για να εκπαιδεύσει τα παιδιά της, έμαθε, μεγάλη πια στην ηλικία, γράμματα. Και την αγάπη της στα παιδιά της τη φανερώνει αρκετά το επίγραμμα που αφιέρωσε στις Μούσες).
2. ΕΥΡΥΔΙΚΗ… ΤΟΝΔΕ ΑΝΕΘΗΚΕ ΜΟΥΣΑΙΣ…
Η απουσία του ονόματος του είδους του αφιερώματος της Ευρυδίκης στον πρώτο στίχο του επιγράμματός της δε γινόταν αισθητή στον αρχαίο θεατή-αναγνώστη, επειδή, διαβάζοντας τη λέξη «τόνδε» (που είναι η αιτιατική πτώση, ενικού αριθμού, αρσενικού γένους, της δεικτικής αντωνυμίας όδε, ήδε, τόδε (=αυτός, η, ο εδώ) του αναθηματικού επιγράμματος το οποίο ήταν χαραγμένο στο βάθρο του αφιερώματος της Ευρυδίκης, έβλεπε συγχρόνως και τον αφιερωμένο ανδριάντα.
Αν πράγματι είναι το ίδιο πρόσωπο η Ευρυδικη του Σίρρα με την Ευρυδίκη του επιγράμματος που προβάλλει ο Πλούταρχος ως υπόδειγμα μητέρας που αγαπάει τα παιδιά της, όπως μαρτυρούν οι χαρακτηρισμοί της από αυτόν ως «Ιλλυρίδος και τρισβαρβάρου» τότε οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι η Ευρυδίκη του Σίρρα χρησιμοποίησε την ίδια περίπου διατύπωση στο αφιέρωμά της στις Μούσες, όταν ήταν μητέρα εφήβων, μάλλον προ του 370, έτος θανάτου το συζύγου της Αμύντα Γ΄ και όταν ήταν πια γιαγιά, το 350 π.Χ., χρονολογία στην οποία τοποθετείται ο ανδριάντας της, ο αφιερωμένος στη θεά Εύκλεια, όταν ο εγγονός της, ο γιος του Φιλίππου Β΄, Αλέξανδρος, ήταν έξι ετών περίπου (Μέγας Αλέξανδρος 356-323 π.Χ.).
Ο ΑΝΔΡΙΑΝΤΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΥΔΙΚΗΣ ΤΗΣ ΣΥΖΥΓΟΥ ΤΟΥ ΑΜΥΝΤΑ Γ΄, ΜΗΤΕΡΑΣ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Β΄ ΚΑΙ
ΚΑΛΟΜΑΝΑΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Ο λευκομαρμάρινος ανδριάντας της Ευρυδίκης του Σίρρα ο οποίος βρέθηκε έπειτα από ανασκαφές που έγιναν στις Αιγές (Βεργίνα), την πρώτη πρωτεύουσα της Μακεδονίας, στην περιοχή όπου αποκαλύφθηκε ιερό της θεάς Εύκλειας και δύο λευκομαρμάρινα βάθρα στην αρχική τους θέση με την αφιερωματική επιγραφή «ΕΥΡΥΔΙΚΑ ΣΙΡΡΑ ΕΥΚΛΕΙΑΙ» και το υπόβαθρο ενός τρίτου λευκομαρμάρινου επίσης βάθρου, το οποίο (τρίτο βάθρο) βρέθηκε σε δεύτερη χρήση σε χριστιανικό ναό με τα ίχνη της ίδιας αφιερωματικής επιγραφής, δεσπόζει τώρα στην αίθουσα γλυπτών του θαυμάσιου Πολυκεντρικού Μουσείου των Αιγών, μάρτυρας ότι η ικεσία της αφιερώτριας εισακούστηκε, αφού από το πλήθος των ανδριάντων που υπήρχαν στις αρχαίες Αιγές, διασώθηκε σχεδόν ακέραιος, και με το ενεπίγραφο βάθρο του μάλιστα, μόνο ο ανδριάντας της Ευρυδίκης του Σίρρα, η οποία έχοντας υπόψη της ασφαλώς τις μύριες όσες κατηγορίες που εκτοξεύονταν από πολλούς εναντίον της (δίκαιες και άδικες), οι οποίες αμαύρωναν τη φήμη της, ζήτησε καταφύγιο στο ναό της θεάς Εύκλειας της θεάς, που φροντίζει για την καλή φήμη (ευ+κλέος) των ανθρώπων, επειδή, όπως φαίνεται, διακαής πόθος της, όταν ήταν πια σε πολύ ώριμη ηλικία, ήταν να αποκτήσει καλή φήμη.
Την απέραντη αγάπη της για την καλή φήμη η γιαγιά πλέον Ευρυδίκη του Σίρρα την κληροδότησε, όπως φαίνεται, και στον εγγονό της τον Αλέξανδρο, το γιο του Φιλίππου Β΄, για τον οποίο γράφει ο Πλούταρχος στο έργο του «Βίοι Παράλληλοι – Αλέξανδρος» ότι «αγαπούσε την καλή του φήμη πιο πολύ και από τη ζωή του και από τη βασιλική εξουσία».
Πλουτάρχου ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, κεφ. 42, 10, 15:
«Και μάλιστα κακώς ακούων εξίστατο του φρονείν και χαλεπός ην και απαραίτητος, άτε δη την δόξαν αντί του ζην και της βασιλείας ηγαπηκώς» (=Προπαντός, όταν το κατηγορούσαν, γινόταν εκτός εαυτού. Ήταν αυστηρός και άτεγκτος, γιατί την καλή του φήμη την αγαπούσε πιο πολύ και από τη ζωή του και από την βασιλική εξουσία).
ΜΕΡΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΥΔΙΚΗ
ΤΟΥ ΣΙΡΡΑ
α. «Φίλιππος βασιλεύς Μακεδόνων», Εκδοτική Αθηνών, Α.Ε. Αθήνα 1980, σελ. 37.
«Σε ορισμένους συγγραφείς κατά καιρούς η διάκριση μεταξύ Λυγκηστών και Ιλλυριών φαινόταν δύσκολη. Η Ευρυδίκη, παραδείγματος χάριν, η σύζυγος του Αμύντα Γ΄ και μητέρα του Φιλίππου Β΄, παρόλο ότι ανατράφηκε στην αυλή του Λυγκηστή πάππου της Αρραβαίου, μνημονεύεται συχνά ως «Ιλλυρίς».
β. «Φ.Β.Μ.» σελ. 168: «Η μητέρα του Φιλίππου Ευρυδίκη προσφερόταν στη συκοφάντηση. Περιγράφεται ως «τρισβάρβαρος Ιλλυρίς» και φημολογείτο ότι συνέζευξε τη θυγατέρα της (Ευρυνόη) με τον ίδιο της τον εραστή Πτολεμαίο, ότι συνωμότησε για να δολοφονήσει τον Αμύντα και να τον αντικαταστήσει με τον Πτολεμαίο και ότι κατόπιν δολοφόνησε τον γιο της Αλέξανδρο (Β΄, 370-368) και τον αντικατέστησε με τον Πτολεμαίο και ότι κατόπιν δολοφόνησε τον δεύτερο γιο της Περδίκκα (Γ΄, 368-360) χωρίς την παραμικρή τύψη για τον νήπιο εγγονό της Αμύντα. Τέτοιες κακόβουλες φήμες… είχαν ευρύτατη διάδοση στον Ελληνικό και τον ρωμαϊκό κόσμο».
Συνεχίζεται
