ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΣΧΟΛΙΑ: ΘΩΜΑΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
ΛΟΥΚΙΛΛΙΟΥ « Ο ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΊΠΠΟΣ» Ε.Α.ΧΙ, 259
1 Έχεις ίππο θεσσαλικό, αλλά, ω Ερασίστρατε,
2 που όλα τα θεσσαλικά τα μάγια δεν μπορούνε
3 να τον κουνήσουνε γιατί πράγματι ξύλινος είναι
4 και όλοι αν τον έσερναν οι Τρώες και μαζί τους
5 οι Έλληνες, δεν θά ‘μπαινε απ’ τις Σκαιές της πύλες.
6 Σε κάποιονε, αν με ακούς, θεό αφιέρωσέ τον
7 κι απ’ τα κριθάρια που άδικα αυτός σου κατατρώει
8 να κάνεις κριθαρόνερο να πίνουν τα παιδάκια σου.
ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
1 Θεσσαλικόν ίππον έχεις, Ερασίστρατε, αλλά σαλεύσαι
2 ου δύνατ’ αυτόν όλης φάρμακα Θεσσαλίης,
3 όντως δούριον ίππον, ου ει Φρύγες είλκον άπαντες
4 συν Δαναοίς, Σκαιάς ουκ αν εσήλθε πύλας.
5 Ον στήσας ανάθημα θεού τίνος, ει προσέχεις μοι,
6 τας κριθάς ποίει τοις τεκνίοις πτισάνην.
ΣΧΟΛΙΑ
Ο Ερασίστρατος, ένας γνωστός του ποιητή Λουκίλλιου (59-139μ.Χ.), καμάρωνε για το θεσσαλικό άλογό του. Ήταν ονομαστά στην Αρχαία Ελλάδα τα θεσσαλικά άλογα. Αλλά, όπως φαίνεται, από την πολύ του αγάπη το ζώο είχε γίνει οκνηρό και δυσκίνητο με συνέπεια να μπει στο μάτι του σκωπτικού (περιπαικτικού) ποιητή.
Η ζημιά που είχε γίνει στο άλογο, σύμφωνα με τη γνώμη του Λουκίλλιου, δε γιατρευόταν πια ούτε με όλα τα μαγικά γιατροσόφια της Θεσσαλίας. Η Θεσσαλία ήταν επίσης ονομαστή για τις μάγισσές της, οι οποίες μπορούσαν «να κατεβάζουν στη γη από τον ουρανό ακόμη και το φεγγάρι» και μεταμόρφωναν ανθρώπους σε ζώα και πάλι τους επανέφεραν με βότανα στην αρχική τους μορφή.
Αδιάψευστος μάρτυρας αυτής της μαγικής ικανότητας των μαγισσών της Θεσσαλίας είναι και ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος του Λουκιανού (115-200 μ.Χ.) «Λούκιος ή όνος», ο οποίος είδε και έπαθε να ξαναγίνει άνθρωπος από όνος (γομάρι) στο οποίο είχε μεταμορφωθεί από περιέργεια.
Ώς όνος πουλήθηκε στην αγορά της Βέροιας και γνώρισε τη ζωή της τον δεύτερο μετά Χριστού αιώνα, τότε που η περιοχή της ελεγχόταν από Ιταλούς στρατιώτες, που δεν μιλούσαν την ελληνική γλώσσα και είχαν προστριβές με τους Έλληνες που δεν ήξεραν ιταλικά.
ΤΟ ΚΡΙΘΑΡΟΝΕΡΟ
Με την εντυπωσιακή παρομοίωση του δυσκίνητου αλόγου του Ερασίστρατου με τον δούρειο ίππο του Τρωικού πολέμου και με τον υποθετικό λόγο του μη πραγματικού, σύμφωνα με τον οποίο ο ίππος του Ερασίστρατου δε θα μπορούσε να περάσει τις Σκαιές πύλες της Τροίας κι αν ακόμη τον έσπρωχναν Τρώες μαζί με Δαναούς, ο Λουκίλλιος πετυχαίνει να δώσει στο επίγραμμά του κάποια ομηρική χάρη.
Το επίγραμμα τελειώνει με μια ρεαλιστική συμβουλή του Λουκίλλιου στον Ερασίτρατο. Του λέει να αφιερώσει το ασύμφορο άλογό του σε κάποιον θεϊκό ναό, όπου θα κάνει κάποιες δουλειές μη βιαστικές. Κι έτσι με την αφιέρωση μπορεί να ωφεληθεί κάποιος θεός, αλλά και ο ίδιος ο Ερασίστρατος θα κερδίσει το κριθάρι που ξόδευε άδικα για ένα άχρηστο άλογο, ενώ φτιάχνοντας το κριθαρόνερό θα μπορεί να ποτίζει τα παιδιά του για να δυναμώσουν... Φαίνεται ότι ήταν αδύνατα.
Η συμβουλή του Λουκίλλιου, η σχετική με το κριθαρόνερο, μου θύμισε μια συμβουλή της πρακτικής ιατρικής, σύμφωνα με την οποία το κριθαρόνερο είναι φάρμακο για την ουρολοίμωξη, αλλά και ένα δίστιχο που λέγαμε, όταν ήμασταν παιδιά, πειράζοντας τους Νικολήδες της γειτονιάς μας, της Παπαντής της Νάουσας: «Νικολή, Νικολή, τ΄άλογό σου δεν μπορεί. Δώσ’ του μια οκά κριθάρι για να γίνει παλικάρι!»
ΣΚΑΙΕΣ ΠΥΛΕΣ
Σκαιές ονομάζονταν οι αριστερές - δυτικές πύλες του κάστρου της Τροίας, οι οποίες ήταν απέναντι από το στρατόπεδο των Ελλήνων, που βρισκόταν στην παραλία της περιοχής του Ελλησπόντου, δίπλα στα ελληνικά καράβια.
Ανάμεσα στις Σκαιές πύλες της Τροίας και στο στρατόπεδο των Ελλήνων απλωνόταν το πεδίο των συγκρούσεων Ελλήνων και Τρώων.
Ο ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ
Όταν επείτα από δέκα χρόνων πολιορκία άκαρπη της Τροίας οι Αχαιοί (Έλληνες) είχαν απαυδήσει και κάποιοι σκέφτονταν να τα παρατήσουν, ο πολυμήχανος βασιλιάς της Ιθάκης και προστατευόμενος της θεάς Αθηνάς εμπνεύστηκε την άλωση της Τροίας με δόλο.
Ένα πελώριο ξύλινο άλογο με κούφια κοιλιά στην οποία θα κρύβονταν οι γενναιότεροι ήρωες του τρωικού πολέμου, αν προσφερόταν ως δώρο δήθεν ευχαριστήριο στην Αθηνά αφημένο έξω από τα τείχη της άπαρτης Τροίας ενώ οι Αχαιοί θα έκαναν πως εγκαταλείπουν την πολιορκία, αν πείθονταν οι Τρώες και το έμπαζαν στην πόλη τους, θα ήταν η λύση για την άλωσή της.
Η έμπνευση του Οδυσσέα υλοποιήθηκε από τον τεχνίτη Επειό, το γιο του Πανοπέα από τη Φωκίδα, έναν Αχαιό που δεν είχε διακριθεί στο πεδίο της μάχης.
Ο πελώριος δούρειος (ξύλινος) ίππος κατασκευάστηκε και γεμάτος γενναίους πολεμιστές (ανάμεσά τους και ο Οδυσσέας και ο Επειός) αφέθηκε μπροστά στην Τροία με χαραγμένη επάνω του επιγραφή που έλεγε: «Έλληνες Αθηνάι χαριστήριον» (=Οι Έλληνες το προσφέρουν στην Αθηνά ως ευχαριστήρια προσφορά), ενώ οι Έλληνες, αφού έβαλαν φωτιά στο στρατόπεδό τους, μπήκαν στα πλοία τους και σάλπαραν δήθεν για την Ελλάδα, ενώ κρύφτηκαν στην κοντινή νήσο Τένεδο περιμένοντας να τους δοθεί το σύνθημα ότι οι πύλες της Τροίας ήταν ανοιχτές και αφύλαχτες.
Οι Τρώες όταν είδαν το δούρειο ίππο και διάβασαν την επιγραφή του και είδαν ότι οι Έλληνες είχαν γίνει άφαντοι, χάρηκαν και αποφάσισαν μάλιστα να γκρεμίσουν ένα μέρος του τείχους της πόλης τους για να χωρέσει ο πελώριος ίππος που οι Σκαιές πύλες δεν τον χωρούσαν για να περάσει.
Άδικα ο μάντης Λαοκόων προσπάθησε να τους πείσει ότι ο δούρειος ίππος ήτανε τέχνασμα των Ελλήνων και κινδύνευαν. Δύο φοβερά φίδια πετάχτηκαν από τη θάλασσα (ήταν θέλημα των θεών οι Τροία να αλωθεί) και καταβρόχθησαν τον μάντη Λαοκόοντα και έναν γιο του.
Με γέλια και χαρές οι Τρώες έμπασαν τον δούρειο ίππο στην πόλη τους και κατάκοποι από τους πανηγυρισμούς έπεσαν σε ύπνο βαθύ.
Όταν οι Έλληνες που ήτανε μέσα στην κοιλιά του δούρειου ίππου αντιλήφθηκαν ότι γύρω τους επικρατούσε νεκρική σιωπή, βγήκαν από την αόρατη αλογόπορτά του, άνοιξαν τις πύλες και έστειλαν το μήνυμα στον ελληνικό στόλο που καραδοκούσε στην Τένεδο. Κι έτσι πάρθηκε η άπαρτη Τροία και χάθηκε από το πρόσωπο της γης ώσπου χάρη στον Όμηρο βρήκε τα ερείπιά της ο Ερρίκος Σλήμαν.
