Γράφει ο Γιάννης Καμπούρης
Εδώ και καιρό ήθελα να γράψω για τη δική μου συμμετοχή σε ορισμένα γεγονότα που αφορούν τα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης μας κυρίως για την ιστορία, γιατί ότι όσοι άλλοι τα διηγούνται βάζουν τις δικές τους πινελιές, υπηρετώντας τις δικές τους σκοπιμότητες. Αφορμή παίρνω από την ονοματοδοσία του Χώρου Τεχνών, όπου το θέμα της δημιουργία του ήρθε και πάλι στο προσκήνιο. Προφανώς και από τη στιγμή που όσα διηγούμαι με αφορούν, η διήγηση έχει προσωπικό χαρακτήρα.
Πιστεύω ότι για να τελεσφορήσει μια επιλογή και μάλιστα στρατηγικού - αναπτυξιακού χαρακτήρα όπως είναι ο πολιτισμός, πρέπει αυτή να συνεπικουρείτε από τις εξής προϋποθέσεις. Υποδομές, δομές, στελέχωση, δικτύωση και αυτή η αντίληψη καθοδηγούσε όλες τις επιλογές μου, σε αυτές στηρίχθηκαν όλες οι πρωτοβουλίες που πήρα και με την επισήμανση ότι τίποτα δε χαρίζεται, όλα θέλουν κόπο, πολύ κόπο !
Η περιπέτεια μου στο χώρο του πολιτισμού ξεκινά στα τέλη της δεκαετίας του΄80, με τη δημοσίευση του αναπτυξιακού ν. 1262/82, όταν διαπίστωσα ότι έργα πολιτιστικών υποδομών, μπορούν να ενταχθούν σε αυτόν για επιδότηση. Με βάση αυτή τη διαπίστωση εισηγήθηκα στο δήμαρχο τη σύνταξη σχετικής μελέτης. Η μελέτη αφορούσε την ανακατασκευή της Στέγης, την ολοκλήρωση του θεάτρου άλσους, την αναστήλωση του παραδοσιακού κτιρίου «Μπέκα» στη Μπαρμπούτα και την ανακατασκευή του κτιρίου του γυμνασίου της οδού Μητροπόλεως προορισμένου για χώρο πολιτισμού, με την δεύτερη σκέψη να γίνει εκεί το δημαρχείο.
Με τη σύμφωνη γνώμη του συνέταξα τη σχετική μελέτη που εντάχθηκε στο νόμο με μια σημαντική επιδότηση. Όλα καλά, όχι βέβαια ; Τα έργα ξεκίνησαν με ευθύνη της τότε ΔΕΤΟΠΟΚΑ με τη διαπίστωση όμως ότι το κτίριο όμως του γυμνασίου δεν είχε ιδιοκτήτη. Έγινε τότε «κατάληψη» του εν ονόματι του δημοσίου και στη συνέχεια αυτό παραχωρήθηκε στο δήμο μας. Στην πορεία όμως και ενώ το έργο ήταν σε εξέλιξη, ξεφύτρωσε η μητρόπολη που ισχυρίστηκε ότι έχει δικαιώματα στο κτίριο με αφορμή το εκκλησάκι – αν θυμάμαι σωστά - που βρίσκεται στον περίβολο του σχολείου και εκεί ξεκίνησαν τα παζάρια. Άποψη μου ήταν ότι το θέμα έπρεπε να λυθεί δικαστικά, αλλά προτιμήθηκε ένας συμβιβασμός. Αναγνωρίστηκε η ιδιοκτησία του στην μητρόπολη και αυτή παραχώρησε τη χρήση του για 99 χρόνια στο δήμο, ως δημαρχείο. Προσωπικά εκτιμώ ότι ο συμβιβασμός έγινε για να προλάβει να ολοκληρωθεί το κτίριο πριν τις τότε επικείμενες εκλογές, προφανώς για να παίξει το ρόλο του. Τα απόνερα αυτής της βιασύνης τα ζούμε σήμερα, που η μητρόπολη έβαλε στο μάτι το κτίριο του 3ου δημοτικού σχολείου στο Ωρολόι, προτείνοντας την ανταλλαγή της κυριότητας του δημαρχείου με αυτό !
Παράλληλα με τη ένταξη των έργων στον αναπτυξιακό νόμο, δημιουργήθηκε και η ΔΕΤΟΠΟΚΑ που ανέλαβε να υλοποιήσει τα ανωτέρω έργα. Επιπλέον αυτή είχε ως σκοπό την «πολιτιστική εκπαίδευση» και το σχεδιασμό και υλοποίηση πολιτιστικών δράσεων υπερτοπικού χαρακτήρα. Και εδώ στη διαδικασία στελέχωσης των διαφόρων τμημάτων της, προέκυψαν πιέσεις για «δικά μας παιδιά» που έπρεπε να τύχουν ευνοϊκής μεταχείρισης, ακόμα και αν δεν τηρούσαν βασικές προϋποθέσεις. Αυτό βέβαια δε συνέβη και έτσι προέκυψαν «παραπονούμενοι» που μου έσυραν και ακόμα μου σέρνουν γενεές δεκατέσσερις. Και με την ευκαιρία να μη ξεχνάμε και τους πολιτικούς μας για τους οποίους ισχύει διαχρονικά το «ή μεθ΄ ημών, ή καθ΄ ημών». Μέση οδός γι’ αυτούς δεν υπάρχει και όποιος την επιλέξει ας σκεφτεί αν είναι διατεθειμένος να τους προφέρει την κεφαλή του επί πίνακι ή όχι, γιατί σίγουρα θα θελήσουν να του την πάρουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Και με αφορμή τα ζητήματα στελέχωσης, να συμπληρώσω και κάτι ακόμα σημαντικό, αιτία και αυτό να αποκτήσω κάποιους επιπλέον άσπονδους φίλους. Είχα και έχω την πεποίθηση ότι ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί να ασκεί καθήκοντα συνολικής διαχείρισης ενός φορέα και αυτό το υπερασπίστηκα διαχρονικά. Δεν έχει το αναγκαίο υπόβαθρο και το είδαμε στην πράξη, με τη συνολική κατάρρευση των ΔΗΠΕΘΕ όπου σχεδόν στο σύνολο τους έχουν σβήσει, κάτω από το βάρος οικονομικών προβλημάτων, λόγω αδυναμίας των καλλιτεχνικών διευθυντών να τα διαχειριστούν σωστά. Και για να θυμηθούμε και τα δικά μας, κάποια εποχή υπήρξε προβληματισμός αν έπρεπε και το δικό μας ΔΗΠΕΘΕ να κλείσει, λόγω οικονομικών προβλημάτων. Τότε μου ανατέθηκε η εξυγίανσή του, για να επανεκκινήσει τη λειτουργία του σοφότερο και ελαφρύτερο υποχρεώσεων πράγμα που έγινε, αλλά και αυτό κάποιοι το κατέγραψαν στο «ποινικό» μου μητρώο.
Ακόμα δέχτηκα πολλές πιέσεις για τη λειτουργία μη αδειοδοτημένων υποδομών, πράγμα που απέρριψα ασυζητητί. Και εδώ δέχτηκα δημόσιες επιθέσεις ως υπονομευτής και αρνητής του πολιτισμού, ναι καλά διαβάζετε.
Και ενώ όλα αυτά είχαν πάρει το δρόμο της με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είχα πάντα στο μυαλό μου τη δημιουργία νέων υποδομών με την ανέγερση ενός νέου κτιρίου – θεάτρου στο παρακείμενο οικόπεδο ΠΙΚΠΑ. Και η ευκαιρία προέκυψε με την εισδοχή του Γιώργου Θωμά μέλους της επιτροπής νεολαίας του ΠΑΣΟΚ στο Υπουργείο Πολιτισμού. Διατηρώντας τότε μια πολύ σχέση μαζί του, ζήτησα να με ενημερώσει έγκαιρα και πριν τη δημοσιοποίηση κάποιας προκήρυξης, αν αυτή αφορούσε πρόγραμμα κτιριακών υποδομών για τον πολιτισμό. Σημειώνω ότι οι σχετικές προκηρύξεις έδιναν μικρά χρονικά περιθώρια για την υποβολή προτάσεων και με αυτό το ασφυκτικό χρονικό πλαίσιο αν δεν ήσουν προετοιμασμένος, δε μπορούσες να ελπίζεις στη σύνταξη μιας αξιοπρεπούς και με προοπτική πρότασης. Έτσι κάποια στιγμή - ας είναι καλά όπου και αν βρίσκεται - μου έδωσε την πληροφορία για το επικείμενο πρόγραμμα «Εθνικό Πολιτιστικό Δίκτυο Πόλεων» (ΕΠΔΠ). Τότε ξεκίνησε αγώνας δρόμου για την συγκρότηση πρότασης για τη δημιουργία του «Χώρο Τεχνών» (ΧΤ), με την οδηγία της δημοτικής αρχής το έργο να μην επιβαρύνει τον προϋπολογισμό του δήμου. Και όχι λοιπόν, ο Χώρος Τεχνών δεν ήρθε ως το μάνα εξ ουρανού στη Βέροια όπως φαίνεται να προωθούν κάποιοι, άλλωστε θαύματα στην εποχή μας δε συμβαίνουν, ή χάρη σε κάποιες διαπροσωπικές σχέσεις.
Για το έργο αρχικά έπρεπε να διασφαλιστεί το γειτονικό οικόπεδο του ΠΙΚΠΑ. Μετά από έρευνα, διαπιστώθηκε ότι ανήκει στο «Ίδρυμα Μελά». Σε συνάντηση που είχα με τον πρόεδρο του, αυτός ήταν δεκτικός στην μεταφορά της κυριότητας του οικοπέδου στο δήμο, με την προϋπόθεση να διασφαλιστεί η συνέχιση λειτουργίας του ΠΙΚΠΑ σε άλλο χώρο. Έτσι και έγινε η παραχώρηση νεοαναγειρόμενου δημοτικού κτιρίου στο άλσος στο Ίδρυμα και η μεταφορά της κυριότητας του οικοπέδου στο δήμο. Παράλληλα ανατέθηκε από τη ΔΕΤΟΠΟΚΑ η σύνταξη κτιριακής προμελέτης. Με αυτά τα δεδομένα συγκροτήθηκε μια άρτια πρόταση που αφού αξιολογήθηκε θετικά, ενταχθήκαμε στο πρόγραμμα του ΕΠΔΠ το Δεκέμβριο του 1994 και για να ακριβολογούμε επί δημαρχίας Βλαζάκη και με τότε πρόεδρο της ΔΕΤΟΠΟΚΑ τον κ. Ποτουρίδη. Σημειώνω ότι εκτός από την ωριμότητα της πρότασης, σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση έπαιξε και η δυναμική παρουσία στα πολιτιστικά της τότε ΔΕΤΟΠΟΚΑ νυν ΚΕΠΑ όπως και το καινοτόμο της πρότασης – «Τοπική Αυτοδιοίκηση και Πολιτισμός». Και αν με ρωτήσετε αν όλα πήγαν καλά θα σας πως όχι, γιατί πάντα υπάρχει ένα αλλά και εδώ προέκυψαν πολλά αλλά.
Με το έργο σε εξέλιξη με επισκέφθηκε αστυνομικό όργανο που μου επέδωσε κλήση σε απολογία γιατί η ανάθεση της προμελέτης έγινε κατά παράβαση της σχετικής νομοθεσίας. Αν και δεν είμαι νομικός, σε κάθε βήμα μελετούσα τη σχετική νομοθεσία με τη συνδρομή δικηγόρου, έτσι ήμουν βέβαιος ότι όλα έγιναν νομότυπα και δεν οδήγησα το τότε ΔΣ της ΔΕΤΟΠΟΚΑ σε εσφαλμένη απόφαση, όπως και αποφάνθηκε η ανακρίτρια στην οποία απολογήθηκα. Να σημειώσω ότι η σχετική καταγγελία έγινε από αρχιτεκτόνισσα της πόλης μας. Και δε το κρύβω ότι η όλη ιστορία μου άφησε μια πίκρα, άλλοι στην ανακρίτρια και άλλοι στις φωτογραφίες και στα τραπεζόματα, αλλά έτσι είναι η ζωή.
Και πάμε στο θέμα της ανάθεσης του έργου. Άποψη μου ήταν ότι το έργο έπρεπε να γίνει με βάση την προμελέτη που τη θεωρούσα ως πληρέστερη, ακόμα και αν η προκήρυξη του έργου με βάση αυτή, συνεπαγόταν κάποια ενδεχόμενη καθυστέρηση. Είναι που τέτοια κτίρια πρέπει έχουν αντικειμενικά το χαρακτήρα τοπόσημου και δε χτίζονται κάθε μέρα. Αντ’ αυτού προκρίθηκε το σύστημα μελέτη – κατασκευή με ανάθεση στη ΔΙΕΚΑΤ. Έτσι προέκυψε το κτίριο κουτί με τα χίλα μύρια λειτουργικά προβλήματα, παράλληλα με τις εξωφρενικές ιδέες κάποιων να μη συνδεθεί αυτό με τη Στέγη αλλά να λειτουργήσει αυτόνομα ! Πρόταση που υποθέτω γεννήθηκε στο μυαλό ορισμένων, για να το διαχειριστούν ανεξάρτητα, αλλά μετά από τις σχετικές «μάχες» και εδώ, αυτή η εξωφρενική ιδέα δεν τελεσφόρησε. Και είδαμε που κατέληξε στην πορεία του χρόνου το «Κέντρο Πολιτιστικών Πρωτοβουλιών και Επικοινωνίας ΟΤΑ» (ΚΠΠΕ), το νομικό πρόσωπο που δημιουργήθηκε και λειτούργησε ως ένα σημείο το ΧΤ. Ένα ακριβό πυροτέχνημα που έσβησε μέσα σε λίγο καιρό.
Παρόλα αυτά και σε αναγνώριση της προσωπικής μου προσφοράς στο έργο σχεδιασμού και κατασκευής του ΧΤ, ο Θάνος Μικρούτσικος, με ενημέρωσε ότι με απόφαση του, δημιούργησε «προσωποπαγή» θέση για το άτομο μου στο ΔΣ του ΚΠΠΕ. Αλλά και στη θέση αυτή δεν έμεινα για πολύ, δεν ήμουν βλέπετε και πολύ αρεστός στους εδώ. Είναι που ανάμεσα στα άλλα, σε κρίσιμη ψηφοφορία του ΔΣ του ΚΠΠΕ δεν ακολούθησα την υπόδειξη της δημοτικής αρχής με αποτέλεσμα να παρθεί απόφαση διάφορη αυτής που προέκρινε. Οπότε με αφορμή ενός τάχα ασυμβίβαστου που είχα ως διευθυντής και του Ενιαίου Φορέα Πολιτισμού (ΕΦΠ) και ως μέλος του ΔΣ του ΚΠΠΕ, με σχετική τροποποίηση του ιδρυτικού ΦΕΚ του ΚΠΠΕ με έβγαλαν από το ΔΣ.
Και αν αναρωτιέστε τι ήταν αυτός ο ΕΦΠ, ένας φορέας χωρίς νομική υπόσταση, που δημιουργήθηκε στα χαρτιά για το συντονισμό των πολιτιστικών δράσεων του ίδιου του δήμου. Εκείνη την εποχή ο δήμος μας είχε τρία, ναι καλά διαβάζετε τρία νομικά πρόσωπα με αντικείμενο τον πολιτισμό, ΔΕΤΟΠΟΚΑ, ΔΗΠΕΘΕ και ΚΠΠΕ. Είναι η εποχή που έδεναν τα σκυλιά με τα λουκάνικα. Τότε και μπροστά στο τραγελαφικό αυτό περιβάλλον, τρεις δημοτικοί φορείς πολιτισμού να σχεδιάζουν στην ίδια πόλη τις δικές τους δράσεις, ανεξάρτητα η ένας από τον άλλο, χωρίς καμιά συνεννόηση θαρρείς και είμασταν μια μεγαλούπολη, να πέφτουμε ο ένας πάνω στον άλλο και να «ανταγωνιζόμαστε» μεταξύ μας, δεν ήταν και πολύ ορθό. Έτσι πρότεινα τη δημιουργία του ΕΦΠ, που ουσιαστικά ήταν μια δομή συντονισμού και τίποτα άλλο. Αλλά το σχήμα αυτό δε λειτούργησε ποτέ, είναι που ο καθένας ήθελε να έχει την πρωτοκαθεδρία και η δημοτική αρχή δε το στήριξε ακολουθώντας το κλασσικό δόγμα «διαίρει και βασίλευε». Και αυτή η ιστορία του κατακερματισμού σέρνεται ακόμα με ΔΗΠΕΘΕ και ΚΕΠΑ, που θα έπρεπε να συγχωνευτούν εδώ και χρόνια. Συγχώνευση για μείωση του λειτουργικού κόστους, για να υπάρξει επιτέλους ένας ενιαίος πολιτιστικός προγραμματισμός του δήμου και να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα διοικητικής και τεχνικής υποστήριξης που μαστίζουν τις προαναφερόμενα νομικά πρόσωπα εξαιτίας της αδυναμίας τους να συμπληρώσουν το προσωπικό που τους λείπει.
Και να ήταν μόνο αυτά. Κάποια στιγμή δόθηκε ακόμα και εντολή για την απόλυση μου από την ΔΕΤΟΠΟΚΑ, από τη στιγμή που παραήταν ενοχλητική η παρουσία μου στο χώρο για τα σχέδια ορισμένων. Έψαξαν όπου θα μπορούσαν να βρουν κάτι που θα τεκμηρίωνε μια τέτοια απόφαση και προφανώς δε βρήκαν τίποτα και τα πράγματα έμειναν εκεί. Αλλά κάποιοι δεν πρέπει να έμειναν ικανοποιημένοι και μου το κράτησαν και το τι ακολούθησε στη συνέχεια.
Λοιπόν σε επόμενο χρόνο ο δήμος μας έπρεπε να προχωρήσει σε συγχωνεύσεις Δημοτικών Επιχειρήσεων και Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου των δήμων που συγχωνεύονταν, με παράλληλη αναδιαμόρφωση των αντικείμενων όπως επέβαλε ο «Καλλικράτης». Συνέταξα τη σχετική μελέτη, προχώρησε η συγχώνευση και έγινε η τοποθέτηση των εργαζομένων στο νέο φορέα (ΚΕΠΑ). Στην κατάθεση όμως του πρώτου εντάλματος πληρωμής του προσωπικού της νέας δημοτικής επιχείρησης, που προέκυψε από τις συγχωνεύσεις, υπήρξε άρνηση από το εδώ ελεγκτικό να το θεωρήσει. Η καινοφανής αιτιολογία ήταν ότι, εντάξει όλο το προσωπικό, αλλά ο διευθυντής δεν εγκρίνεται και η θέση του πρέπει να επαναπροκηρυχθεί ! Όλοι αντάμα και ο κασιδιάρης χώρια !!! Εδώ έπεσε και ένας εκβιασμός κατά την γνώμη μου. Μου είπαν ότι για να μη μείνει απλήρωτο το υπόλοιπο το προσωπικό εξαιτίας μου να βγούνε δύο εντάλματα. Ένα για το προσωπικό και ένα για εμένα, του προσωπικού θα εγκριθεί, το δικό μου θα απορριφθεί !
Βέβαια ούτε συζήτηση να ταλαιπωρούνται τόσοι εργαζόμενοι για εμένα, οπότε και συναίνεσα. Και εδώ ακολουθούν τραγελαφικές καταστάσεις. Είμαι διευθυντής, υπογράφω αποφάσεις ακόμα και οικονομικού περιεχομένου εγκρίνονται από το ελεγκτικό, ενώ είμαι υπό αίρεση !!! Και να ήταν μόνο αυτό. Ενάμιση χρόνο απλήρωτος, εργαζόμενος. Η ένσταση μου στο ελεγκτικό συνέδριο πήγαινε από τμήμα σε τμήμα μέχρι να εκδικαστεί, ενάμιση χρόνο !!! Εκδικάστηκε και φυσικά δικαιώθηκα, αλλά η ταλαιπωρία που βίωσα ήταν εξοντωτική. Και αν με ρωτήσετε αν «έβαλα μυαλό» προφανώς και όχι και ούτε πρόκειται.
Αλλά τα χτυπήματα κάτω από τη μέση συνεχίζονται. Ακόμα και «καταγγελίες» φάντασμα με φέρνουν ως υπονομευτή του έργου του ΚΠΠΕ. Αποφασίζεται ΕΔΕ σε βάρος μου, που όμως δεν έγινε γιατί δε βρέθηκε καταγγέλλων !!!
Και τόσα άλλα ων ουκ έστι αριθμός, θα σταματήσω όμως κάπου εδώ. Απλά να σημειώσω ότι τίποτα δε χαρίζεται, αλλά και τίποτα δεν είναι αδύνατο. Πρέπει να υπάρχει πίστη, θέληση και κυρίως αγάπη. Είναι τόσα τα μικροσυμφέροντα και οι επιμέρους φιλοδοξίες ορισμένων, που δε μπορεί να είναι όλοι ευχαριστημένοι με αυτό που συμβαίνει. Αν βαδίζεις με αυτό το μοτίβο, τίποτα σωστό δε θα προκύψει. Θέλει κόπο και συμμετοχή. Ο αφ΄ υψηλού χειρισμός των θεμάτων δεν πρόκειται να αποδώσει τίποτα. Πρέπει να μπεις μέσα στην καρδιά των θεμάτων, να παλέψεις, ακόμα και να ματώσεις για να πετύχει κάτι, αλλά η χαρά που θα πάρεις αν πετύχει, ε ναι δεν πληρώνεται με τίποτα.
Και στεναχωριέμαι που ορισμένες σημαντικές πρωτοβουλίες βάλτωσαν και στην ουσία ακυρώθηκαν ελέω πολιτικών σκοπιμοτήτων, αδιαφορίας ή ανικανότητας. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν το λαογραφικό μουσείο της πόλης μας, το αρχείο Μουτσόπουλου, το Κέντρο Τοπικής Ιστορίας και Πολιτισμού και βέβαια το Μουσείο Εκπαίδευσης, όπως και κάποιες άλλες πρωτοβουλίες που έμειναν στα χαρτιά, αλλά γι’ όλα αυτά θα μιλήσουμε σε επόμενο χρόνο.
Να ευχαριστήσω όσους είχαν το κουράγιο να φτάσουν στο τέλος αυτού του κειμένου και ελπίζω να έδωσα τους λόγους ώστε να γίνει αντιληπτό γιατί κάποιοι με αγάπησαν και κάποιοι δε θέλουν να με δουν ούτε ζωγραφιστό. Να σημειώσω και πάλι ότι όσα εξιστόρησα δεν είναι όλα όσα συνέβησαν. Όσο για το σήμερα νοιώθω μόνο θλίψη. Η πόλη μας από την πρωτοκαθεδρία των ενεργά πολιτιστικών περιφερειακών, διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία των καρναβαλικών πόλεων, αυτό μάλλον μας αξίζει. Να αρκεστούμε στα θεάματα λοιπόν από εδώ και πέρα χωρίς «άρτο», γιατί αυτός στοιχίζει. Εις το επανιδείν !
Σημείωση : Και εδώ είμαστε για τις όποιες διευκρινήσεις και περισσότερες πληροφορίες.
φωτος : Εφημερίδα «Ημερήσια» 14 Δεκεμβρίου 1994 με πρωτοσέλιδο της ένταξη μας στο ΕΠΔΠ και φωτογραφία μακέτας της προμελέτης του Χώρου Τεχνών.
