Όσο υπάρχει η περιέργεια να μάθουμε πώς λειτουργεί η φύση και το γύρω περιβάλλον, τόσο εξελίσσεται η έρευνα γι’ αυτό που κινεί την ανθρωπότητα.
Πριν από ένα χρόνο μια ομάδα (LIGO) από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) ανακάλυψε τα βαρυτικά κύματα και η ανακάλυψη αυτή αναμένεται να πάρει το βραβείο Νόμπελ στη Φυσική.
Στην ομάδα συμμετέχει από το 2000 και ο βεροιώτης ερευνητής Ερωτόκριτος Κατσαβουνίδης, που αυτές τις ημέρες βρέθηκε στη γενέτειρά του τη Βέροια για μια διάλεξη στο Εκκοκκιστήριο Ιδεών την περασμένη Παρασκευή αλλά και για πολλές συνεντεύξεις αφού η παρουσία του κέντρισε το ενδιαφέρον πολλών ΜΜΕ Πανελλαδικά.
Στο πάνελ, της εκδήλωσης που συντόνιζε ο πρόεδρος του Συλλόγου Αποφοίτων ΑΠΘ, δημοσιογράφος Παντελής Σαββίδης, ήταν οι καθηγητές Σταύρος Αυγολούπης και Γιάννης Σειραδάκης. ενώ στο ακροατήριο βρισκόταν και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Σικάγου και επιστήμονας της NASA Θανάσης Οικονόμου καθώς και ο φυσικός Σπύρος Κάνουρας. Δύο μουσικές συνθέσεις με το ιδιόμορφο όργανο Theremin (αιθερόφωνο), παρουσίασε η May Roosvelt.
Την περασμένη Πέμπτη, μια μέρα πριν την παρουσίαση της ανακάλυψης στο κοινό της εκδήλωσης που γέμισε το χώρο, ο κ. Κατσαβουνίδης μίλησε στο Ράδιο Τύπος FM 99,7 και το “ΛΑΟ” και εξήγησε με όσο πιο απλό τρόπο μπορούσε για την έρευνα στο ΜΙΤ και την εξέλιξη της θεωρίας της βαρύτητας.
«Η προσπάθεια ξεκίνησε πριν από 50 χρόνια από ερευνητές – επιστήμονες που έβαλαν όλη τους τη ζωή σ’ αυτή την έρευνα, από το 1960, μέχρι σήμερα που ήρθε η στιγμή της ανακοίνωσης της ανακάλυψης των βαρυτικών κυμάτων. Η βασική έννοια που μελετάμε είναι η βαρύτητα που όλοι μας την έχουμε αισθανθεί κάθε φορά που θέλουμε να σκαρφαλώσουμε κάπου ή να ανέβουμε στο 5ο όροφο χωρίς ασανσέρ. Είναι μια δύναμη, ένα φαινόμενο που είναι καθημερινά τριγύρω μας και αποτέλεσε από τα πρώτα ερωτηματικά του ανθρώπου. Ας σκεφτούμε τον Γαλιλαίο, τον Νιούτον, τον Νεύτωνα… Είναι η πρώτη δύναμη που προσπάθησε ο άνθρωπος να μελετήσει και να εξηγήσει. Από πού προέρχεται, από ποιους νόμους διέπεται. Η βαρύτητα είναι κάτι που υπάρχει παντού, μεταξύ αντικειμένων και ανθρώπων. Αυτό το νόμο περιέγραψε ο Νεύτωνας το 1670 με την παραμυθένια ιστορία του μήλου που έπεσε από την μηλιά. Έτσι έκανε την επέκταση του φαινομένου του μήλου με το φεγγάρι που γυρίζει γύρω από τον ήλιο και μας «σήκωσε» από τη γη οδηγώντας την αποστολή Απόλλων 8 στη Σελήνη. Όταν ρώτησαν τους αστροναύτες ποιος οδήγησε το διαστημόπλοιο, αυτοί απάντησαν: ο κύριος Νεύτωνας.
Μετά από 300 χρόνια το 1915, ένας άλλος διάσημος κύριος, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν διερωτάται γιατί η βαρύτητα του Νεύτωνα δεν μπορεί να είναι η τελική απάντηση στο πως αλληλεπιδρούνε οι άνθρωποι ή τα αντικείμενα μεταξύ τους και η μέγιστη ταχύτητα με την οποία κινούνται τα πράγματα στη φύση. Οπότε κάθισε και έκανε μια νέα περιγραφή της βαρύτητας, εντελώς ριζοσπαστική η οποία περιγράφεται ως θεωρία της σχετικότητας, λέγοντας ότι το μήλο πέφτει από την μηλιά, όχι σαν δύναμη αλλά σαν μια καμπύλωση του χωροχρόνου που μέρος της είναι και τα βαρυτικά κύματα, κατά τον ίδιο τρόπο που υπάρχουν και τα ηλεκτρονικά κύματα.
Με την έρευνα τη δική μας που προχώρησε, καταφέραμε να φτάσει τον Σεπτέμβριο του 2015 στο εργαστήριό μας ένα τέτοιο βαρυτικό κύμα».
-Τα βαρυτικά κύματα έχουν σήμερα κάποια εφαρμογή στην καθημερινότητά μας;
«Ας σκεφτούμε τι αποτέλεσμα είχε η βαρύτητα του Νεύτωνα όταν έγραφε τις εξισώσεις του ή τι αποτέλεσμα είχε ο ηλεκτρομαγνητισμός του Μάξγουελ 150 χρόνια πριν, και σήμερα είναι παντού τριγύρω μας. Δεν πιστεύω ότι ο Νεύτων ή ο Μάξγουελ είχε οποιαδήποτε ιδέα ποια εφαρμογή θα είχαν τα πειράματα και οι θεωρίες τους στη ζωή του ανθρώπου σήμερα, ούτε ο Αϊνστάιν με τη θεωρία της σχετικότητας. Η βασική έρευνα δεν μπορεί να δώσει αποτελέσματα άμεσα και δεν μπορούμε τη στιγμή που την κάνουμε να γνωρίζουμε τι συνέπειες θα έχουν στη καθημερινή ζωή, σε 100 ή 200 χρόνια. Εχουν σίγουρα όμως ένα επαναστατικό χαρακτήρα στην επιστημονική ζωή. Δηλαδή οι ανακαλύψεις που θα ακούσουμε όλοι μας στο επόμενο εξάμηνο ή χρόνο και στην επόμενη δεκαετία θα είναι τρομακτικές… Οι κοσμολόγοι, οι αστρονόμοι και οι αστροφυσικοί βρήκαν ένα καταπληκτικό εργαστήριο για τη βαρύτητα κι ένα καταπληκτικό τρόπο να παρατηρήσουν το σύμπαν το οποίο δεν συγκρίνεται με τίποτα άλλο, παρά μόνο ίσως με το τηλεσκόπιο του Γαλιλαίου που το έστρεψε στον ουρανό και άρχισε να παρατηρεί το σύμπαν. Είναι μια τέτοια ανάλογη στιγμή για την επιστήμη αυτό που ζούμε σήμερα, με την ανακάλυψη των βαρυτικών κυμάτων. Κι από την άλλη, είναι εντυπωσιακή η τεχνολογία που χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να γίνει αυτή η ανακάλυψη. Είναι να σου φεύγει το κεφάλι. Αυτά που χρησιμοποιήσαμε για να κάνουμε τη μέτρηση, είμαι σίγουρος ότι έχουν πάρει ήδη το δρόμο τους για εφαρμογή στην καθημερινή ζωή αργά ή γρήγορα.
Να σκεφτείτε ότι κατασκευάσαμε το τελειότερο μέτρο που έχει ποτέ κατασκευαστεί. Όλοι μας έχουμε πιάσει στα χέρια μας ένα μέτρο και ξέρουμε πώς διαχωρίζεται σε εκατοστά και χιλιοστά. Φαντάζεστε τώρα ένα μέτρο το οποίο έχουμε χωρίσει σε 10 εις την 18η, κομμάτια;
Δηλαδή το καθένα απ’ αυτά τα κομμάτια είναι 0, + 17 μηδενικά και μια μονάδα (1) στο τέλος. Η ακρίβεια αυτού του μέτρου που κατασκευάσαμε είναι πέρα από κάθε φαντασία, είναι επιστημονικής φαντασίας. Διότι μετρήσαμε μεταβολές στις αποστάσεις της τάξης του ενός χιλιοστού του πυρήνα του ατόμου. Κι αυτή η τεχνολογία θα έχει άμεση εφαρμογή.
-Σας τρομάζει κ. Κατσαβουνίδη η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας;, Μπορεί να φτάσει να κατασκευάζει ακόμα και … ανθρώπου;
Κοιτάξτε, ήδη οι ερευνητές δουλεύουν πολύ εντατικά στο να φτάσουμε να έχουμε ρομπότ. Αυτό νομίζω θα είναι το χαρακτηριστικό της επόμενης 100ετίας. Υπάρχουν ήδη πολλά ρομπότ που θα τα δούμε σύντομα, όχι μόνο στον επιστημονικό αλλά και στον καθημερινό χώρο, ένα σκεπτόμενο εάν θέλετε ρομπότ. Είναι η πορεία και η εξέλιξη, είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση η περιέργεια, η γνώση και η λύση προβλημάτων. Και αυτό ήταν που κίνησε από την πρώτη στιγμή τον άνθρωπο να ψάχνει και να αλλάζει μέσα από την τεχνολογία την εικόνα της καθημερινής ζωής.
-Ποια θα είναι η συνέχεια της έρευνας σας;
Σε λιγότερο από ένα μήνα θα ξεκινήσουμε τη δεύτερη περίοδο παρατηρήσεων που θα διαρκέσει περίπου 3-6 μήνες και θα πρέπει να δούμε πολύ περισσότερες πηγές βαρυτικών κυμάτων από αυτές που έχουμε ήδη ερευνήσει. Η ευαισθησία των οργάνων είναι καλύτερη, πράγμα που σημαίνει ότι θα δούμε περισσότερα στοιχεία, άρα θα έχουμε περισσότερες ανακοινώσεις, πέρα από τις «μαύρες τρύπες» που έχουμε ήδη δει… Το πιο σημαντικό νομίζω ότι είναι η έκπληξη. Επομένως αναμένουμε εκπλήξεις… Ελπίζω η φύση να είναι γενναιόδωρη με μας, αλλά ο επόμενος χρόνος σίγουρα θα έχει καινούργιες ανακαλύψεις. Και φυσικά, δουλεύουμε γι’ αυτό που θα ακολουθήσει… Την επόμενη γενιά ανιχνευτών (για 10-20 χρόνια μετά), που θα φέρουν τη «ρουτίνα» παρατηρήσεων με βαρυτικά κύματα , όπως είναι σήμερα, για παράδειγμα, η ρουτίνα παρατηρήσεων με ηλεκτρομαγνητικά κύματα, με το φως και όλο του το φάσμα… Επομένως περιμένουμε!
Σοφία Γκαγκούση
